Minister verkiest nationale veiligheid boven academische vrijheid
De Tweede Kamer lastte in alle haast een debat in met minister Dijkgraaf, omdat Follow the Money en RTL Nieuws twee weken geleden aan het licht brachten dat Nederlandse universiteiten onderzoek deden met China op het gebied van defensie. Hatte van der Woude (VVD) die hier al langer zorgen over maakt, kon niet bij het debat aanwezig zijn vanwege ziekte, maar werd vervangen door de buitenlandwoordvoerder Ruben Brekelmans.
CvB en RvT grijpen niet in
Brekelmans hekelde de besturen van universiteiten omdat ze onvoldoende op zouden treden tegen de overdracht van gevoelige kennis aan China. Dat bleek volgens de VVD onlangs bij de TU Delft. “Er was zelfs een Chinese onderzoeker die promoveerde op hypersonische wapens. Dit is een directe bedreiging voor onze nationale en internationale veiligheid. Wat we hier zien is geen stiekeme spionage, maar samenwerking in het volle licht van zowel het College van Bestuur als ook de Raad van Toezicht van deze universiteit.”
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Het is steeds weer de media die dit aan de kaak moeten stellen, zei Brekelmans. “Universiteiten zijn zelf niet in staat om in te schatten welke relaties onverstandig zijn en onze veiligheid ondergeschikt maken aan belangen die voor universiteiten zelf belangrijk zijn.”
We vallen terug in vriendelijk vragen
De maatregelen die de minister eerder dit jaar aankondigde waren volgens de VVD te vrijblijvend. “We hebben de universiteiten veel goede nieuwe instrumenten gegeven, maar we vallen toch weer terug in het vriendelijk vragen of universiteiten deze zouden willen inzetten.”
Universiteiten zijn volgens de VVD niet goed in staat om de inschatting rondom kennisveiligheid te maken en dat brengt de Nederlandse veiligheid in gevaar. “Natuurlijk is academische vrijheid voor ons veel waard, maar niet meer dan onze nationale veiligheid.” Voegde Brekelmans daaraan toe. Hij wil ook dat bepaalde vakgebieden worden uitgesloten om samen te werken met China.
D66 twijfelde wat er nu verstandig beleid zou zijn rondom dit onderwerp. “Ik zit nog heel erg in mijn beeldvormende fase”, zei Jeanet van der Laan. Zij wilde vooral van de minister weten wat hij verstandig beleid vindt.
Het beeld is wel duidelijk met China en Rusland
Coalitiegenoot Brekelmans werd daar een beetje zenuwachtig van. “Er zijn inmiddels zoveel voorbeelden naar buiten gekomen dat ik zou zeggen dat het beeld wel duidelijk is. Er zijn twee legers die op dit moment de grootste bedreiging vormen voor onze veiligheid: het Russische leger en het Chinese leger. China zet grote stappen om het machtigste leger te worden en zorgen dat wij ten opzichte van hen helemaal niks meer kunnen, omdat zij over alle technologie beschikken die wij ook hebben en wij onze voorsprong kwijt zijn. Ze hebben nog maar een paar jaar nodig om dat gat te dichten.”
Afspraken opnemen in een bestuursakkoord
Zonder iets te vergoelijken is er de laatste anderhalf jaar veel in gang gezet, antwoordde de minister. Hij was het betreft de academische vrijheid versus nationale veiligheid volmondig eens met de VVD. “Het is heel eenvoudig. Er kan geen recht, geen vrijheid zo onbeperkt zijn dat onze nationale veiligheid in het gedrang komt. Dat is dus ook voor academische vrijheid het geval.”
Toch gaat Dijkgraaf nog een stap verder, zo kondigde hij aan. “Ik ga de eerder gemaakte afspraken opnemen in een bestuursakkoord over hoger onderwijs en wetenschap, dat op dit moment in de maak is. Ik ga bindende afspraken maken met universiteiten en hogescholen. Daar wil ik vastleggen dat zij deze afspraken rondom kennisveiligheid gaan nakomen.”
Daarenboven verklaarde de minister dat het daar niet bij blijft. Er komt een externe partij die gaat kijken of de kennisinstellingen voldoen aan de afspraken met de minister maakt. “Er moet iemand meekijken, daarom wil ik ook een externe audit laten uitvoeren. Die auditors kunnen dan heel precies bij iedere instelling nalopen hoe het staat met de implementatie van alle plannen. Ik wil deze audit nog dit jaar van start laten gaan.”
Dit is een vergaande maatregel
Ook gaat het kabinet onderzoekers uit bepaalde landen screenen, zo kondigde Dijkgraaf aan. “We hebben als kabinet besloten dat derdelanders die toegang willen tot een Nederlandse kennisinstelling in een risicovol vakgebied, worden verplicht om eerst een toetsing te ondergaan. Dit is een vergaande maatregel. We zijn hard aan het werk om de desbetreffende domeinen af te bakenen. Dat moeten we grondig doen. Vooral om geen gebieden te missen die uiteindelijk relevant kunnen zijn voor onze nationale veiligheid.”
De minister voegde er nog wel aan toe dat deze actie om Nederlandse kennis beter te beveiligen wel een hele subtiele exercitie is. “Als we in zijn algemeenheid kijken is het zeker niet zo dat op alle terreinen de wetenschappelijke relaties met China problematisch zijn. Ik weet dat op een aantal terreinen vrije uitwisseling plaatsvindt, maar het is iets wat zich aan het ontwikkelen is. Het is een heel subtiel spel waarbij je wel naar elkaar kijkt en op een bepaalde manier uitwisseling hebt. Maar andere op andere terreinen ook niet.”
De VVD bleek nog niet helemaal gerustgesteld aan het einde van het debat en kondigde aan met moties te komen die de minister verder moeten aansporen om op dit onderwerp verdere stappen te zetten.
