Onderwijs móet het voortouw nemen in transitie naar duurzame wereld
Bestuurders en docenten, op u komt het nu aan!
Het behoeft geen betoog dat we te maken hebben met een wereld die toe is aan een grote herbezinning. Nieuwe tijden dienen zich vaak aan in de vorm van crises, en dat zien we nu om ons heen gebeuren. Het is echter nieuw dat we te maken hebben met een existentiële crisis die een grote bedreiging vormt voor de positie of zelfs het voortbestaan van mensen op deze planeet. Dit is een ongemakkelijke boodschap die we liever ontkennen of bagatelliseren dan erkennen.
Het komt dichterbij
In onze dagelijkse beslommeringen merken de meesten van ons er nog weinig van; het is dus eenvoudig om je kop in het zand te steken. Dat verandert plotseling als we zelf betrokken raken en letterlijk voelen dat het mis is – bijvoorbeeld als je huis onder water loopt (zoals afgelopen zomer in Limburg gebeurde), als je gedwongen wordt je boerenbedrijf te staken of als er een tentenkamp tegenover je huis verschijnt om vluchtelingen op te vangen.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
De rampen manifesteren zich steeds dichter bij ons huis, maar in Afrika en andere armere delen van de wereld zijn nu al catastrofaal. Het zijn symptomen van een wereldwijd systeem dat niet meer functioneert en leidt tot uitputting van individuele mensen en de planeet. Onze aarde wordt zodanig warmer, vuiler en uitgeput dat de menselijke soort dit mogelijk niet gaat overleven.
‘Wat een doemscenario’, hoor ik u denken. ‘Wat moet en kan ik daar nou mee?’
Dat is precies het punt waar het (hoger) onderwijs, te beginnen bij u, beste bestuurder, manager en docent, het voortouw moet nemen! Inderdaad; móet, wat mij betreft!
Als u en ik doormodderen op de huidige koers en blijven denken dat het wel goedkomt, dan is de kans erg groot dat onze studenten vóór 2050 terechtkomen in een onleefbare wereld met honger, ziekte en strijd. Steeds meer mensen voelen de angst en onzekerheid in hun lijf groeien. Voelt u het ook? Of laat het u onberoerd?
Wijzelf belichamen het systeem
Hoe keren we die negatieve spiraal? Door radicaal te kiezen voor de kant van de hoop en in actie te komen. Door niet te wachten op een verandering van het systeem maar te realiseren dat u zelf het systeem belichaamt en daarmee het begin kunt zijn van de transformatie. Door in verzet te komen tegen uw eigen angst en conservatieve tegenkrachten. U kunt dat doen, vandaag al!
Hoe keren we die negatieve spiraal? Door radicaal te kiezen voor de kant van de hoop
In het boek ‘World centred education’ uit 2021 introduceert Biesta de Parks-Eichmann paradox. Rosa Parks kon het bordje in de bus goed lezen maar weigerde als zwarte Amerikaanse achterin de bus te gaan zitten. Adolf Eichmann deed het tegenovergestelde; hij kon ook goed lezen en volgde keurig de instructies op in nazi-Duitsland.
Beiden handelden anders in de kritieke situatie waarin ze zich bevonden. Daar komt de handelende mens en zijn gevoel voor empathie, compassie en altruïsme in beeld. Daar overstijgen we het discours van de competente professional die werkt in dienst van het systeem. Rosa Parks zette immers zichzélf op het spel en droeg als individueel mens bij aan de positieve verandering van het systeem waarin ze haar plaats had. No pain, no gain, no purpose. Wat is het verlangen waarvoor u uzelf op het spel zet?
Misschien voelt u zelf geen verantwoordelijkheid voor de existentiële crisis die onderweg is, maar als onderdeel van het systeem bent u wel aansprakelijk. Uw kinderen zullen u ooit vragen: ‘Wat deed jij om het tij te keren? Of verschuilde je je achter de regels en opdrachten uit Den Haag?’
Het brave volgen voorbij
Wat mij betreft is de tijd aangebroken dat het onderwijs (en het onderwijs zijn wij, bestuurders, docenten, onderzoekers en ondersteuners, allemaal) het juk van de brave volger van economie en arbeidsmarkt afwerpt en het voortouw neemt als aanjager van de transitie naar een inclusieve en duurzame wereld. We hebben nood aan onderwijs waarin we samen met studenten, onderzoekers en professionals een wenselijke wereld creëren waarin welbevinden van mensen en respect voor de natuur centraal staan.
Op u komt het nu aan!
