Onderwijsraad: niet bestuurders maar de overheid moet opleidingskwaliteit bewaken
In de Eerste Kamer vond onlangs een kennismaking plaats tussen de Onderwijsraad en de senatoren. Een pregnant onderwerp van gesprek tijdens die kennismaking betrof instellingsaccreditatie. Momenteel is OCW bezig met een wetsvoorstel om instellingsaccreditatie in te voeren, waarbij een hoger onderwijsinstelling zelf verantwoordelijk wordt voor de kwaliteitsbewaking op opleidingsniveau en de NVAO toetst of de instelling het kwaliteitszorgsysteem op orde heeft. Ook maakte de minister in zijn beleidsbrief voor het hoger onderwijs duidelijk dat hij deze lijn wil doorzetten.
Extern toezicht blijft van belang
Onlangs heeft de Onderwijsraad een advies uitgebracht over extern toezicht in het onderwijs. Daarbij ging de raad uitgebreid in op de discussie over Instellingsaccreditatie. Volgens de Onderwijsraad is het van belang dat het externe toezichthouders de onderwijskwaliteit blijven toetsen.
Henk Pijlman, oud- bestuurder van de Hanzehogeschool en Senator namens D66, had hier vragen over. “Ik vind het een heel helder advies, ik hoop ook dat het grotendeels wordt opgevolgd. Ik vind het echter minder helder bij de aanbevelingen over het accreditatiestelsel. Daar denk ik ‘wat wilt u nu precies?’ Veel van uw leden komen uit het hoger onderwijs en misschien betekent dat ook wel dat u wat aarzelend bent”, zo stelde Pijlman.
Wilt u naar het Vlaamse systeem?
Momenteel loopt er nog een pilot met beperkte opleidingsaccreditaties, waarbij de instelling wel als geheel geaccrediteerd wordt. Pijlman mist echter een helder en eenduidig advies van de Onderwijsraad op het oog met een nieuw wetsvoorstel. “Nu heb je de instellingsaccreditatie en de visitatie van de opleidingen. U maakt daar allemaal opmerkingen over. Ik snap dat u zegt dat we eerst de pilot moeten afwachten, maar daarna weet ik niet wat u nu eigenlijk wilt. Wilt u naar het Vlaamse systeem met instellingsaccreditatie?”
Pieter Huisman, hoogleraar onderwijsrecht en lid van de Onderwijsraad, probeerde wat omslachtig uit te leggen wat de raad aanbeveelt. “Op het punt van de accreditatie hebben wij gezegd: ‘denk even na’. Je moet waarschijnlijk met een parallel systeem gaan werken. Ook op het punt van de vergelijkbaarheid van opleidingen zijn er nog vragen. Dat zijn allemaal elementen waarvan de Raad vindt dat die nader doordacht moeten worden. Tegen de tijd dat er ook een wetsvoorstel is, hopen wij dat we het nog voorgelegd krijgen door de regering.”
De voorzitter van de Onderwijsraad, Edith Hooge, was concreter en staatsrechtelijker in haar bezwaren tegen instellingsaccreditatie. “Met dit advies hebben we echt voor ogen: zorg dat er direct – dus niet via het bestuur van een universiteit of hogeschool – zicht is op de onderwijskwaliteit van de opleiding. Dat is het uitgangspunt waar wij vrij duidelijk in zijn. Er moet daarom een directe externe toets zijn, zoals onafhankelijk extern toezicht bedoeld is. Ook met betrekking tot de vergelijkbaarheid van opleidingen.”
Dit hoort bij Artikel 23
Volgens de voorzitter van de Onderwijsraad is dat een grondwettelijk recht van studenten. “Dat externe onafhankelijke Rijkstoezicht zit in het systeem van Artikel 23 van de grondwet. Dat is onontbeerlijk in het kunnen garanderen van de onderwijskwaliteit van het funderend tot het hoger onderwijs. Daar moeten de samenleving, werkgevers, ouders en kinderen op kunnen rekenen. Dat geven we mee met alle mogelijke uitwerkingen van het accreditatiestelsel.”
Toch bleef D66-senator Pijlman nog met veel vragen zitten. “Ik snap heel goed wat u zegt. ‘Zorg ervoor dat de kwaliteit van de opleiding ook geborgd is door extern toezicht.’ Maar wat ik lastig vind: u wijst instellingsaccreditatie niet af.”
Volgens de oud hogeschoolbestuurder is het accreditatiestelsel niet optimaal georganiseerd. “Het systeem is nu wel heel bureaucratisch; én een instellingsvisitatie én alle opleidingen die geaccrediteerd moeten worden. Het geeft een enorme werklast in het hoger onderwijs. Zeker als u de visitaties op opleidingsniveau wilt behouden, wat u zegt.”
Het was mooi op papier
Daarom vroeg Pijlman zich af waarom instellingsaccreditatie dan nog nodig zou zijn. “Er is in het verleden gepoogd om het systeem te versimpelen, maar als je het mensen uit het veld vraagt, dan zeggen ze: ‘dat was mooi op papier’. U blijft er ook een beetje in schipperen. Dus doe het een of het ander, het geeft mij nu niet veel houvast.”
De voorzitter van de Onderwijsraad gaf in haar reactie aan dat het inderdaad zou kunnen dat instellingen als geheel niet meer geaccrediteerd gaan worden in toekomst. “We geven duidelijke overwegingen en aandachtpunten mee. U formuleert zelf een denkrichting die daaruit zou kunnen voortkomen. Op dit moment lopen er nog pilots. Wij geven de uitgangs- en aandachtspunten mee zodat u als Eerste Kamerlid en anderen een knoop kunnen doorhakken en een keuze kunnen maken.”
