‘Vroeger waren vrouwen typistes, nu willen ze promoveren’
Maatregelen om genderongelijkheid aan te pakken zijn vaak gestoeld op stereotypen, blijkt uit een nieuw onderzoek door de Universiteit Utrecht en de Universiteit van Genève. Vrouwen zouden zelf hun gezin boven hun loopbaan verkiezen en niet ambitieus genoeg zijn voor een academische carrière. Uit hetzelfde onderzoek blijkt echter dat expliciet seksisme nauwelijks als relevante factor in de carrières van vrouwen wordt gezien, hoewel bijna twee derde van de ondervraagde wetenschappers eens of vaker seksisme heeft ervaren of waargenomen.
Hoewel veel vrouwen afstuderen aan de universiteit, daalt het aandeel vrouwen naarmate men hoger op de academische ladder komt; het is een ‘lekkende pijplijn’, aldus de onderzoekers. Huidige maatregelen zijn volgens hen te veel gericht op de balans tussen werk en privè en de keuzes die vrouwen maken. Volgens de onderzoekers moeten instellingen zich meer richten op de omgeving van vrouwelijke academici om gendergelijkheid te verbeteren.
Vrouwen passen minder goed in professionele omgeving
In de eerste deel van het onderzoek interviewden de onderzoekers 84 medewerkers op verschillende academische niveaus. Alle deelnemers werkten aan dezelfde Europese universiteit, die in 2020 op de 46e plek stond van de Times Higher Education University Impact Rankings voor gendergelijkheid. Eerst vroegen de onderzoekers welke verklaring de deelnemers zelf hadden voor het lage aandeel vrouwen op hoge posities. Daarna werden ze gevraagd naar hun persoonlijke ervaring met seksisme op de werkvloer.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
De meeste deelnemers dichtten het lage aandeel vrouwen toe aan problemen in de balans tussen werk en privé. Vrouwen hebben meer moeite met het combineren van een gezin en een carrière en moeder worden zorgt voor een tegenslag in de academische loopbaan. “Als je een kind krijgt, kan je minder publiceren”, vertelde een deelnemer. “Als je geen vaste aanstelling hebt, heeft dat impact.” Een andere deelnemer zei: “Volgens mij is het veel moeilijker voor vrouwen om een academische carrière te hebben. Zwangerschap is duidelijk een probleem voor ze.”
Een gebrek en motivatie en ambitie zou volgens meer dan de helft van de deelnemers een belangrijke tweede reden zijn waarom vrouwen hun carrière sneller afbreken. Een deelnemer gaf aan dat vrouwen altijd meer aanmoediging nodig zouden hebben en er vaker voor kiezen om hun man te ondersteunen in zijn carrière in plaats van zelf hogerop te klimmen. Daarnaast zouden vrouwen minder goed passen in een professionele omgeving. “Vrouwen kunnen prima netwerken met andere moeders op het schoolplein, maar ze weten niet hoe ze moeten netwerken met collega’s”, zei een deelnemer.
De vrouwen zelf
Slechts een klein deel van de geïnterviewde medewerkers dacht dat seksisme op de werkvloer een reden was waarom vrouwen meer moeite hebben om op hogere posities te komen en sneller stoppen met hun carrière. Toch gaf bijna twee derde van hen aan seksisme te hebben ervaren of waargenomen. De meesten van hen rapporteerden expliciet seksisme, waar iemand uiting gaf van vijandigheid jegens vrouwen of het geloof dat vrouwen minder bekwaam zijn dan mannen. “Ik hoorde een professor zeggen, ‘Die vrouwelijke assistenten, die gebruikten we vroeger als typistes, maar nu willen ze promoveren’”, vertelde een deelnemer.
Het is opvallend dat een groot deel van de geïnterviewde medewerkers wel seksisme signaleert, maar het niet herkent als een relevante factor voor het slinkende aantal vrouwen naarmate men op hogere academische niveaus komt. De meeste deelnemers leggen de uitdagingen die specifiek voor vrouwen gelden neer bij de vrouwen zelf; de persoonlijke keuze om voor kinderen te gaan en een gebrek aan ambitie.
Ambitieuzer
In de tweede studie vroegen de onderzoekers een nieuwe groep medewerkers van dezelfde universiteit naar hun persoonlijke ambities. Hieruit bleek dat vrouwen even veel ambitie hadden als mannen. Daarnaast gaven vrouwen aan minder steun te ervaren vanuit de organisatie van hun instelling. Vrouwen op hogere posities gaven aan vaker voor moeilijke keuzes te hebben gestaan en meer te hebben opgeofferd voor hun carrière dan hun mannelijke collega’s. Hieruit kan men afleiden dat deze vrouwen zelfs gemotiveerder zijn, schrijven de onderzoekers.
Uit de twee studies blijkt tevens dat verklaringen voor de ‘lekkende pijplijn’ vooral gestoeld zijn op stereotypen. De posities van de man als kostwinner en de vrouw als verzorger zouden ervoor zorgen dat vrouwen er zelf voor kiezen om te stoppen met hun academische carrière. Daarnaast zouden vrouwen bescheidener en minder ambitieus zijn dan mannen, waardoor ze minder geschikt zouden zijn voor het harde werk dat een academische carrière vergt. Tegelijkertijd signaleren veruit de meeste deelnemers wel expliciet seksisme op de werkvloer, maar herkennen ze het niet als een reden voor vrouwen om te stoppen.
Een vijandig werkklimaat
Veel instellingen nemen maatregelen om de gendergelijkheid te verbeteren, schrijven de onderzoekers. Echter, acties die zich richten op de balans tussen werk en privè en de loopbaankeuzes van vrouwen – ‘fix the women’-acties – zullen weinig effectief zijn als de instellingen niet werken aan het verminderen van seksisme en het bieden van meer ondersteuning. “Een carrière in de wetenschap vergt volharding, toewijding en ambitie, waardoor moeilijke keuzes moeten worden gemaakt – door zowel vrouwen als mannen”, schrijven de onderzoekers. “Deze ambities zullen voor niets zijn als de instelling niet in staat is om een werkomgeving te creëren die ambitieuze academici verwelkomt, ongeacht hun gender.”
De verklaring voor de ‘lekkende pijplijn’ wordt vaak bij oorzaken gelegd die zogenaamd in de natuur van de vrouw liggen, waardoor instellingen de organisatorische problemen negeren. Volgens de onderzoeker is het belangrijker om bewust te worden van de impact van een vijandig werkklimaat en de structuren en gedragingen die een dergelijk werkklimaat veroorzaken. Zo kan beter worden begrepen welke ambities vrouwen werkelijk hebben en welke uitdagingen hen belemmeren.
