Culturele kennis effectief in divers klaslokaal
Eerder bleek uit onderzoek van Hogeschool Fontys en Wageningen University & Research dat mbo-docenten spanningen ervaren in klaslokalen met veel culturele diversiteit. Uit een vervolgonderzoek blijkt dat mbo-docenten die over meer culturele kennis beschikken, minder vaak culturele spanningen ervaren. Deze kennis zou helpen om verschillende perspectieven in een divers klaslokaal te begrijpen. Culturele vaardigheden lijken daarentegen een negatief effect te hebben; vaardigere docenten ervaren meer spanningen. Lerarenopleidingen moeten zich daarom meer richten op het ontwikkelen van kennis om docenten goed voor te bereiden.
Perspectieven gebruiken
Voor het onderzoek vulden 898 mbo-docenten van twintig verschillende scholen een vragenlijst in. Een deel van de vragen ging over verschillende situaties waar spanning kan ontstaan. De onderzoekers deelden deze situaties onder in ‘professionaliteit’, ‘diversiteit en de gemeenschap’, ‘respect’, ‘rechtvaardigheid’ en ‘autonomie’. Voorbeeldsituaties zijn ‘een of meer studenten vindt het moeilijk om zich professioneel te gedragen (zoals op tijd komen, passend taalgebruik en vragen stellen)’ en ‘een of meer studenten hebben geen respect voor mijn positie als docent.’ De respondenten gaven per situatie aan hoe vaak die bij hen voorkwam.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Het tweede deel bestond uit stellingen over de kennis, vaardigheden en houding van de docent op het gebied van culturele diversiteit. Respondenten gaven op een schaal aan in hoeverre ze het ermee eens waren. Bij vaardigheden ging het er bijvoorbeeld om in hoeverre docenten verschillende culturele perspectieven gebruikt tijdens de lessen, bij kennis in hoeverre de docent begrijpt welke invloed culturele achtergrond heeft op het leertraject van studenten en bij houding in hoeverre de docent het belangrijk vindt om zich bewust te zijn van de verschillende achtergronden.
Bekend met normen en waarden
Docenten ervaren de meeste spanning op het gebied van professionaliteit. Volgens de onderzoekers kan een lastige situatie ontstaan wanneer bepaalde normen en waarden van de student conflicteert met wat volgens de docent wordt gevraagd op de arbeidsmarkt. In een situatie met een grote hoeveelheid uiteenlopende overtuigingen is het belangrijk om een manier te vinden om elkaar te accepteren. Dat geldt voor de docent en de studenten, de studenten onderling, maar ook voor een divers werkveld.
Uit het onderzoek blijkt ook dat docenten die meer kennis over diversiteit hebben, minder spanning ervaren. Minder kennis betekent volgens de onderzoekers dat de docent minder bekend is met de normen en waarden van andere culturele achtergronden, waardoor de docent sneller spanning ervaart. Een andere verklaring is dat docenten met meer kennis eventuele spanningen beter begrijpen, waardoor ze in de enquête minder vaak aangaven spanning te ervaren.
Jonge docenten
In het eerdere, verkennende onderzoek gaven docenten aan dat ze spanningen ervaarden door een gebrek aan vaardigheden om met een diverse groep studenten om te gaan. Echter, uit deze studie blijkt dat docenten met meer vaardigheden juist meer spanning ervaarden wanneer het ging om professionaliteit, diversiteit en respect. Wellicht komt dit doordat deze docenten gevoeliger zijn en de aangedragen situaties sneller herkennen, schrijven de onderzoekers. Het kan ook zijn dat deze docenten vaker gevoelige onderwerpen bespreken waardoor spanningen sneller ontstaan.
Het lijkt er ook op dat er een zwakke correlatie bestaat tussen de houding van de docent en het aantal ervaren spanningen. De onderzoekers verklaren dat het mogelijk is dat docenten met een positieve houding jegens culturele diversiteit onenigheid eerder zien als een leermoment dan een situatie met culturele spanningen. Daarnaast wijst het onderzoek uit dat jonge docenten meer spanningen ervaren dan docenten met meer ervaring, mogelijk door een beperkte voorbereiding op lesgeven aan diverse groepen op de lerarenopleiding.
Meer training, meer spanningen
De onderzoekers vonden geen verschil in ervaringen tussen docenten met een migratieachtergrond en docenten zonder migratieachtergrond. Op de scholen waar de docentenpopulatie diverser was, ging onderwijs over diversiteit vooral over sociale vaardigheden om met ‘de ander’ om te kunnen gaan, in plaats van iemand over het leren kennen van iemand die anders is. De onderzoekers gingen niet specifiek in op de ervaringen van vrouwelijke of lhbtiq+ docenten.
Opvallend genoeg ervaarden docenten die meer training hadden op het gebied van culturele diversiteit ook meer spanningen. Dit wijst erop dat deze trainingen meer op vaardigheden gericht zijn dan op kennis. Uit het onderzoek blijkt immers dat meer kennis leidt tot minder ervaren spanningen, terwijl docenten met meer vaardigheden juist meer spanningen zagen.
Moeilijk of ongepast
Lerarenopleidingen kunnen volgens de onderzoekers deze resultaten gebruiken om de training van docenten in het hele onderwijs te verbeteren. Ze stellen voor om competentiekaders op te stellen wat betreft omgaan met diversiteit. Deze kaders kunnen inzichten bieden in de waarden en overtuigingen van studenten met verschillende achtergronden, zodat docenten inzien wanneer en waarom het moeilijk of zelfs ongepast is om van de student te vragen zich aan te passen.
Naar aanleiding van het eerdergenoemde verkennende onderzoek, diende Kamerlid Hatte van der Woude een amendement in waarin ze vroeg voor meer ondersteuning voor mbo-docenten om te praten over diversiteit. Zij kreeg een Kamermeerderheid voor een voorstel om 100.000 euro vrij te maken om structurele programma’s uit te rollen binnen mbo-instellingen.
