Herinvoering basisbeurs zorgt waarschijnlijk niet voor lagere instroom
Het was even feest toen bleek dat het kabinet de basisbeurs wil herinvoeren. Daarna kwamen de twisten over de benodigde omvang van die beurs en de zorgen over de termijn waarop de basisbeurs ingaat. Vanwege organisatorische beperkingen bij uitvoeringsorganisatie DUO kan dat niet eerder dan studiejaar 2023-2024 worden, en zelfs dat kan een lastig verhaal worden. Ambtenaren, Kamerleden en bestuurders vreesden daarom een boeggolf-effect; het zou voor de hand liggen dat potentiële studenten hun studiestart een jaar uitstellen om zo optimaal van de basisbeurs te kunnen gebruikmaken. Uit de resultaten van een onderzoek door Qompas, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW, lijkt dat echter niet het geval te zijn.
Het loopbaanoriëntatie en –begeleidingsbureau zette tussen 13 en 26 april 2022 een online enquête uit onder havisten en vwo’ers die in 2022 of 2023 eindexamen doen. Onder hen waren 396 vwo’ers en 547 havisten en identificeerden 274 zich als man en 633 als vrouw. Ongeveer de helft van zowel de havisten als de vwo’ers zou in 2022 eindexamen doen.
Herinvoering basisbeurs speelt slechts kleine rol
Van de 455 respondenten die dit jaar eindexamen hebben gedaan gaf in april ruim tachtig procent aan van plan te zijn om na de zomer meteen een studie te beginnen. Slechts zes procent van de havisten en negen procent van de vwo’ers kiezen voor een tussenjaar en vijf procent van de havisten kiest ervoor om na de havo naar het vwo te gaan. “De percentages scholieren die een tussenjaar nemen of overwegen door te stromen naar het vwo zijn niet anders dan in voorgaande jaren”, schrijven de onderzoekers van Qompas. Waar hogescholen vreesden dat havisten zouden doorstromen naar het vwo om zo te kunnen studeren met een basisbeurs op zak, lijkt die vrees niet bewaarheid te worden.
“De percentages scholieren die een tussenjaar nemen of overwegen door te stromen naar het vwo zijn niet anders dan in voorgaande jaren”
De onderzoekers hebben ook gevraagd of de latere intrede van de basisbeurs een reden vormt om een tussenjaar te nemen. Slechts vijftien procent van de havisten en dertien procent van de vwo’ers, oftewel zo’n vijf respondenten, beantwoordde deze vraag bevestigend. Bij nog eens 47 procent van de havisten en drieëndertig procent van de vwo’ers speelde de latere komst van de basisbeurs enigszins mee in het besluit om een tussenjaar te nemen.
Overigens geeft negen procent van de vwo’ers aan een opleiding op het hbo te gaan doen. Afgezet tegen de vijf procent van de havisten die naar het vwo wil doorstromen vormt dat een interessante kanttekening bij de uitspraak van minister Dijkgraaf, die zei dat universiteiten in de vijver van het hbo vissen.
Basisbeurs helpt, financiële zorgen blijven
De vrees bestond dat studenten massaal tot september 2023 zouden wachten met hun studiestart, maar de herinvoering van de basisbeurs lijkt nauwelijks invloed te hebben op de plannen van eindexamenkandidaten, concluderen de onderzoekers. Opvallend genoeg bleek echter dat een kwart van de havisten en tien procent van de vwo’ers denken dat ze al vanaf september 2022 recht hebben op een basisbeurs. Dat bleek uit de antwoorden op vragen over studiekosten en financiële zorgen. Mogelijk vertekent dat gebrek aan kennis het algemene beeld dat uit het onderzoek naar voren komt.
In het kader van toekomstig studentenwelzijn is het daarnaast opmerkenswaardig dat bijna zestig procent van de toekomstige studenten zich enigszins tot ernstige zorgen maakt over studiekosten. Vwo’ers maken zich daarover vaker zorgen dan havisten, evenals studenten die zelf (een deel van) hun studie betalen ten aanzien van studenten wier ouders de studie bekostigen. Tegelijkertijd draagt de herinvoering van de basisbeurs voor zo’n zestig procent van de respondenten bij aan het verminderen van zorgen over studiekosten.
Eindexamenkandidaten stellen hun studiestart waarschijnlijk niet uit, maar velen van hen maken zich wel zorgen over geld. “Mogelijk hebben de zorgen over hun studiekeuze wel effect op de keuze voor een studie”, schrijven de onderzoekers. Zo zouden ze voor een kortere studie kunnen kiezen of een verblijf in het buitenland kunnen overslaan.
