Teloorgang liberale dominantie bedreigt hoger onderwijs

Nieuws | de redactie
16 augustus 2022 | Het liberalisme verliest wereldwijd aan invloed en dat heeft gevolgen voor het hoger onderwijs, blijkt uit Amerikaans onderzoek. In landen met internationale illiberale bindingen zijn studentenaantallen en de financiering van het hoger onderwijs lager, is vaker sprake van academische repressie en worden de sociale en geesteswetenschappen vaak beknot. Technische, agrarische en economische wetenschappen worden juist extra gesteund; zij dienen het staatsbelang van economische groei. Ook van oudsher liberale landen krijgen meer en meer te maken met illiberale tendensen, schrijven de onderzoekers.
Een bijeenkomst van de Shanghai Cooperation Organization, één van de internationale verbonden die de Amerikaanse onderzoekers als ‘illiberaal’ beschouwen. Beeld: Пресс-служба Президента России (CC BY 4.0)

Het hoger onderwijs is wereldwijd gegroeid in de periode na de Tweede Wereldoorlog. Aangezien die periode werd gekenmerkt door een uiteindelijk wereldwijde dominantie van liberaal denken en het optuigen van liberale internationale structuren zoals de Verenigde Naties, kan de groei van het hoger onderwijs worden gezien als een uiting van dit liberalisme, betogen onderzoekers van de University of California en de Stanford University. Het individualistische culturele kader van het liberalisme maakte die groei mogelijk. Dat het hoger onderwijs inmiddels vanuit verschillende hoeken onder druk staat, zien de onderzoekers dan ook als een begrijpelijk gevolg van het eroderen van de liberale dominantie.  

Globale liberale gemeenschap stimuleert hoger onderwijs 

Verzet tegen het liberalisme vormt een basis voor aanvallen op het hoger onderwijs, concluderen de Amerikaanse onderzoekers na statistisch onderzoek. Landen die binding hebben met de globale liberale gemeenschap blijken het hoger onderwijs meer te steunen dan landen die dit niet hebben. Daarnaast kent het hoger onderwijs in samenlevingen die juist binding hebben met illiberale internationale bewegingen een lagere deelname maar meer academische repressie en meer terroristisch geweld tegen hoger onderwijsinstellingen – bijvoorbeeld door Boko Haram in Nigeria.  

Het inperken van sociale wetenschappen en kunst- en geesteswetenschappen komt eveneens vaker voor in landen die aansluiting hebben bij illiberale internationale groepen, die later worden genoemd. Technische en agrarische onderzoeksgebieden worden in dergelijke landen juist gestimuleerd.  

Internationale illiberale samenwerkingen 

De data waarop de onderzoekers hun statistische analyses uitvoerden besloegen, afhankelijk van de variabelen die werden meegenomen, tussen de 104 en 148 landen in de jaren van 1960 tot 2017. Die variabelen betroffen bijvoorbeeld het aantal inschrijvingen en de financiering van het hoger onderwijs per land, maar ook de academische repressie, het democratische gehalte en de inbedding in globale liberale gemeenschappen van landen.  

Als een land tekenen van academische repressie vertoont, houdt dit in dat censuur en intimidatie frequent voorkomen en academische activiteiten en culturele uitingen sterk beperkt of gecontroleerd worden door de overheid. Voor landen met veel academische vrijheid geldt het tegenovergestelde, schetsen de onderzoekers. De binding met globale, liberale gemeenschappen werd gemeten door te tellen hoeveel burgers van een land lid zijn van International Non-Governmental Organizations (INGO’s). 

Bij inschrijving ga je akkoord met onze privacy-voorwaarden. Deze voorwaarden zijn hier te lezen.

De voorwaarden vindt u hier.

Ook het eventuele lidmaatschap van illiberale internationale organisaties werd als variabele meegenomen. Tot deze groep werden bijvoorbeeld conservatieve religieuze doctrines, autoritaire of nationalistische ideologieën en traditionele opvattingen omtrent het individu en het gezin gerekend, aldus de onderzoekers. Volgens hen behelst dit het CIS, een verband van ex-Sovjetstaten, het COMECON, een voormalig economisch netwerk van communistische staten, de Samenwerkingsraad van de Arabische Golfstaten (GCC), de Arabische Liga, de Organisatie voor Islamitische Samenwerking, de Shanghai-samenwerkingsorganisatie, waarvan zowel Rusland als China lid is, en het Warschaupact, de voormalig Sovjet-tegenhanger van de NAVO.  

Vooral minder vrouwen onder studenten in illiberale landen 

Inbedding in globale liberale gemeenschappen gaat hand in hand met meer inschrijvingen en meer financiering van het hoger onderwijs, blijkt uit de analyse van de Amerikaanse onderzoekers. Tegelijkertijd blijkt dat banden met bovenstaande internationale organisaties, die als illiberaal worden gezien, een negatieve invloed hebben op het aantal inschrijvingen en de financiering van het hoger onderwijs.  

Zo laat het Hongarije onder Orbán een merkwaardige daling van zowel studentenaantallen als de financiering van het hoger onderwijs zien, aldus de onderzoekers. In het Afghanistan onder de Taliban werden zelfs universiteiten gesloten en vrouwen uitgesloten van hoger onderwijs. De negatieve effecten van illiberale bewegingen op inschrijvingen gelden sowieso vooral voor vrouwen. Dat kan verband houden met de veelal traditionele opvattingen van gender en gezin in landen met sterke illiberale bewegingen, schrijven de onderzoekers.  

Niet elk wetenschapsgebied in landen met illiberale bindingen lijdt onder teruglopende studentenaantallen, nuanceren de onderzoekers hun conclusie. Wanneer onderscheid wordt gemaakt tussen enerzijds techniek, landbouw en business, die een staatsbelang van economische groei dienen, en anderzijds de sociale, kunst- en geesteswetenschappen, dan geldt de terugloop in studentenaantallen alleen bij de tweede groep. Studentenaantallen bij technische, agrarische en economische studies nemen daarentegen juist toe.  

Ook de VS kent groeiende illiberale tendensen 

Waar de academische vrijheid in landen met liberale bindingen in de regel groter is, komt academische repressie vaker voor in landen met illiberale bindingen. De mechanismen die daartoe leiden zijn gevarieerd, schrijven de onderzoekers. Zo ‘zuiverde’ het illiberale regime in Turkije het hoger onderwijs vooral door arrestaties, aanklachten en gevangenschappen, terwijl de Hongaarse regering van Orbán het hoger onderwijs in haar macht probeert te krijgen door bestaande instituten verder onder controle van de staat te brengen en nieuwe instituten op te richten die van meet af aan loyaal zijn aan het regime.  

De bovenstaande ontwikkelingen rondom het hoger onderwijs vinden niet uitsluitend in landen met illiberale bindingen plaats, nuanceren de onderzoekers. Ook in de Verenigde Staten lopen de studentenaantallen terug, staan conservatieven steeds negatiever tegenover het hoger onderwijs en komen restricties van de academische vrijheid vaker voor. Dit doet vermoeden dat de afnemende dominantie van het liberale denken gevolgen heeft die zich ook buiten illiberaal gebonden landen voordoet. “Er is een algemene ontevredenheid met het liberale kader die zich zelfs kan voordoen in landen die historisch gezien stevig ingebed zijn in het liberale globale systeem”, aldus de onderzoekers.  

Zij pleiten dan ook voor onderzoek naar illiberale reacties op de autoriteit van de wetenschap, die volgens hen is verweven met het aanzien van het hoger onderwijs. De wetenschap wordt immers op alle domeinen bevraagd, stellen ze, of het nu gaat om vaccins, klimaatverandering of de oorsprong van het universum.  


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK