Nieuwe opleidingen niet getoetst op taalbeleid

Nieuws | door Janneke Adema
14 september 2022 | Universiteiten klagen over de grote toestroom van internationale studenten, maar blijven nieuwe Engelstalige opleidingen ontwikkelen. Instellingen onderbouwen hun keuze door de verwijzen naar behoeftes van de arbeidsmarkt en de voertaal van het onderzoeksveld, maar geven ook aan internationale studenten met Engelse studies te willen trekken. Echter, de CDHO controleert de onderbouwing voor Engelstalig onderwijs niet meer sinds 2021.
Beeld: Joshua Hoehne (Unsplash)

Dit jaar zijn bij de Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs zestien aanvragen voor Engelstalige studies ingediend, tegenover zes Nederlandstalige studies. Hoewel instellingen verplicht zijn het te onderbouwen als ze een opleiding in het Engels willen aanbieden, geeft de CDHO hier sinds 2021 geen advies meer over. Ook de UvA – die deze zomer aankondigde een quotum in te willen stellen voor buitenlandse studenten – heeft in 2020 nog nieuwe Engelstalige opleidingen ontwikkeld, terwijl deze door de CDHO negatief werden beoordeeld op de taalkeuze.  

Terughoudender met Engels

In een recent Tweede Kamerdebat over de toestroom van internationale verklaarden Kamerleden Kwint (SP), Beertema (PVV) en Van der Molen (CDA) dat universiteiten beter moeten onderbouwen waarom veel opleidingen in het Engels gegeven worden.  

Bij inschrijving ga je akkoord met onze privacy-voorwaarden. Deze voorwaarden zijn hier te lezen.

De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor abonnees en medewerkers van onze partners.

Minister Wiersma verklaarde dat universiteiten terughoudender zijn geworden met het aanbieden van Engelstalige opleidingen, juist vanwege de hoge aantallen internationale studenten. Echter, van de vijftien nieuwe masteropleidingen die dit kalenderjaar aan de CDHO zijn voorgelegd, hebben tien de voertaal Engels. Van de bacheloropleidingen zijn dat zelfs zes van de zeven. 

Moeilijk te toetsen 

In een richtlijn van de CDHO staat dat opleidingen alleen onder bepaalde uitzonderingen een andere onderwijstaal dan het Nederlands mogen aanbieden. “Uitgangspunt is dat een opleiding in het Nederlands wordt aangeboden. Als een aanvrager de opleiding in een andere taal wil aanbieden, moet hij aantonen dat de taalkeuze aansluit bij de arbeidsmarktbehoefte,” schrijft de Commissie in een handreiking. 

In 2019 werden er in totaal 36 aanvragen ingediend voor Engelstalige opleidingen; in vijftien gevallen gaf de Commissie een negatief advies met betrekking tot de voertaal. In 2020 oordeelde de CDHO nog dat de argumentatie onvoldoende was bij twaalf van de achttien aanvragen. De behoefte van de arbeidsmarkt voor Engels opgeleide professionals zou niet goed zijn onderbouwd. Echter, de CDHO merkte op “dat er wel andere goede redenen kunnen zijn om voor een andere taal dan het Nederlands te kiezen, zoals het werken met een international classroom of de kwaliteit van de opleiding, maar die elementen vallen buiten het beoordelingskader van de CDHO.” 

In het jaarverslag van de CDHO uit 2021 staat dat de CDHO is gestopt met het adviseren over de voertaal. In een reactie legt de CDHO uit dat de behoefte van de arbeidsmarkt moeilijk te toetsen is. “Heb je daar Engelstalige vacatures voor nodig? Is het genoeg als een derde van de vacatures anderstalig is om te zeggen dat de opleiding in het Engels moet? We hadden geen enkel aangrijpingspunt om te bepalen wanneer er genoeg reden is om een opleiding in een andere taal aan te bieden. Uiteindelijk hebben we geconcludeerd dat we onvoldoende houvast in de regeling hadden om daar goed gefundeerd advies over uit te kunnen geven,” aldus een woordvoerder van de Commissie. 

Daarom is de CDHO sinds 2022 officieel gestopt met het toetsen op de onderwijstaal. Dit deed de CDHO in overleg met het ministerie van OCW. 

Engelse vacatures 

Instellingen moeten echter nog steeds argumenten aanvoeren om een opleiding in het Engels aan te bieden. Instellingen doen hun best om de behoefte van de arbeidsmarkt aan te tonen, zoals blijkt uit de aanvragen die zijn ingediend bij de CDHO. De Universiteit Maastricht verklaart dat uit een enquête onder werkgevers blijkt dat er vooral behoefte is aan Engelssprekende werknemers in de velden hersen- en computerwetenschappen en in de regeneratieve geneeskunde. Bij de aanvraag voor de master Data Science for Food and Health verklaart de WUR dat dertig tot vijftig procent van de vacatures op Jobfeed.nl in het betreffende werkveld in het Engels zijn. 

Onvermijdelijk 

Een vergelijkbaar argument is dat veel professionals en onderzoekers een internationale achtergrond hebben en Engelstalig zijn. “Het is dan van belang dat zij de Engelstalige vakterminologie beheersen en zich in het algemeen makkelijk in het Engels kunnen uitdrukken,” schrijven de TU Delft en de Universiteit Leiden over hun joint master Quantum Information Science & Technology. Verder zou vrijwel alle wetenschappelijke literatuur voor veel opleidingen in het Engels zijn. 

Daarnaast geven veel instellingen aan dat de beoogde docenten een internationale achtergrond hebben en dus alleen in het Engels les kunnen geven. De TU Delft en de Universiteit Leiden verklaren dat de kwantummechanica een klein wetenschapsveld is en dat docentenwerving op de internationale markt onvermijdelijk is. De Rijksuniversiteit Groningen geeft aan dat opleidingen over duurzaamheid gaan over internationale kwesties, waardoor het vakgebied noodzakelijk internationaal georiënteerd is.  

De international classroom 

Desalniettemin geven vrijwel alle instellingen aan dat er voor Engels is gekozen met als bewust doel om internationale studenten te trekken. De sectoren kwantummechanica en robotica hebben als doel om buitenlandse studenten aan te trekken en te behouden, schrijven de TU Delft, Universiteit Leiden en de Universiteit Twente.  

Ook culturele diversiteit speelt een rol bij de keuze voor Engels. “Deze setting stimuleert studenten om samen te werken over de grenzen van disciplines, vakgebieden en (nationale, etnische, religieuze en culturele) achtergronden heen,” schrijft de Universiteit Maastricht. De international classroom is ook een ambitie van de WUR en de EUR. 

De TU Delft, de WUR en de Universiteit Maastricht geven als inhoudelijke reden in hun aanvragen dat alle masters nu eenmaal in het Engels zijn, dus de nieuwe masteropleiding vanzelfsprekend ook. Voor de Universiteit Leiden geldt dat voor alle masters van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. In het Strategisch Programma 2022-2026 bevestigt de UM haar internationale oriëntatie; “Sinds haar oprichting werkt de UM over de grenzen heen, met een bijzondere focus op de Euregio.” Tijdens de opening van het academisch jaar uitte UM-voorzitter Rianne Letschert ook haar ongenoegen over de aanhoudende klachten over internationalisering. 

Onvoldoende beargumenteerd 

De houding van de UM staat in schril contrast met die van de UvA, die onlangs aankondigde quota voor buitenlandse studenten te willen instellen. In 2020 gaf de CDHO echter nog positieve adviezen voor vier nieuwe UvA-opleidingen, waarvan drie Engelstalig zijn en de vierde Engels- én Nederlandstalig. De aanvragen voor deze opleidingen werden in 2018 en 2019 ingediend, maar het advies liep vertraging op door de coronacrisis. 

Deze opleidingen vielen onder de faculteit Economie en Bedrijfskunde. Bij de aanvraag staat dat internationalisering een speerpunt is van de faculteit, iets wat nog steeds wordt onderstreept in het Facultair Strategisch Plan (pdf). Ook haalt de UvA de internationale arbeidsmarkt en wetenschapsveld en de international classroom aan als argumenten voor de Engelse voertaal. 

Nieuwe wet 

Bij deze aanvragen heeft de CDHO wel advies uitgebracht over de taalkeuze. De Commissie oordeelde bij de bachelor Business Analytics en de aansluitende master Data Science and Business Analytics dat de UvA niet voldoende beargumenteerde dat de arbeidsmarkt behoefte had aan in het Engels opgeleide professionals. Dit leek echter geen gevolg te hebben voor de voertaal van de studie; beide opleidingen worden nu in het Engels aangeboden. “De voertaal is nooit een afwijzingsgrond geweest,” verklaart de CDHO. “Het advies over de voertaal was alleen een advies aan de NVAO en dat maakt geen onderdeel uit van de macrodoelmatigheidstoets.” 

De CDHO verklaart onderzoek te willen doen naar de effecten van de uitgegeven adviezen wanneer alle gegevens over de opleidingen bekend zijn. Daarnaast legde ze uit dat de verwachting is dat de nieuwe wet Taal en Toegankelijkheid de controle op de voertaal van opleidingen meer houvast zal geven. Dan zal de controlerende taak echter niet meer bij de CDHO komen te liggen, maar bij de NVAO. De verwachting is dat deze wet begin 2023 naar de Tweede Kamer gestuurd zal worden. 

Hbo-masters niet in Engels

Hoewel de nieuwe wo-opleidingen voor het grootste deel Engelstalig zijn, lijken hbo-instellingen er juist bewust voor te kiezen om meer masters in het Nederlands aan te bieden. Dat doen ze juist met het oog op diversiteit. “In die dossiers staat vaak dat studenten met een migratieachtergrond die twijfelen over het niveau van hun Engels niet kiezen voor een masteropleiding, terwijl ze er wel voor zouden kiezen als die in het Nederlands werd gegeven.” 

Kamerlid Van der Molen (CDA) heeft in een motie minister Dijkgraaf gevraagd om de manier waarop de CDHO de voertaal kan toetsen te verduidelijken en voor alle lopende aanvragen voor nieuwe opleidingen alsnog een toets op taalkeuze te doen. Dijkgraaf verklaarde van plan te zijn hier aandacht aan te besteden in zijn brief over internationalisering, die hij begin februari naar de Kamer zal sturen. Daarnaast is hij van plan om met de NVAO en de CDHO in gesprek te gaan over de kwestie.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK