Afstandsonderwijs levert hoger onderwijs uit aan Amerikaanse tech-reuzen
Nu de coronamaatregelen zo goed als opgeheven zijn, wordt duidelijk dat afstandsonderwijs niet zal verdwijnen – of dat nu te maken heeft met onderwijskundige voordelen of gestegen gasprijzen. Die opkomst van afstandsonderwijs is niet zonder gevolgen, waarschuwen onderzoekers uit Ierland, Schotland, Portugal en Italië. Zij betogen dat de toenemende dominantie van Amerikaanse tech-bedrijven zorgt voor een platformisering, privatisering en commercialisering van het hoger onderwijs.
Afstandsonderwijs nam vlucht tijdens coronacrisis
Aangezien het hoger onderwijs in coronatijd bijzonder snel moest schakelen naar afstandonderwijs, was de vraag naar goede en betrouwbare tools en applicaties groot. Het gebruik van programma’s zoals Zoom en Microsoft Teams nam enorm toe. Waar het gebruik van deze diensten een vlucht nam, bleef de wetgeving en regulering ervan vanzelfsprekend achter. Dat gaf de private platforms de kans om hun technologisch vernuft te exploiteren in een juridische lacune, schrijven de onderzoekers.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Om een begin te maken met het begrijpen van de invloed van die verandering, onderzochten zij hoe docenten in het hoger onderwijs deze platforms voor afstandsonderwijs gebruiken. Daartoe stuurden zij een enquête uit die door 193 docenten van 38 hoger onderwijsinstellingen in drie landen werd ingevuld; 92 Italiaanse, 31 Nederlandse en 70 Britse docenten. Op al deze instellingen is tijdens de coronacrisis gedurende meerdere maanden afstandsonderwijs gegeven.
De enquête bestond uit 32 vragen die onder meer in beeld brachten welke platforms docenten gebruikten voor specifieke activiteiten zoals het delen van informatie, het verzorgen van colleges en het becijferen van opdrachten.
Privaat en Amerikaans
Uit de resultaten blijkt dat Zoom en Microsoft Teams marktleiders zijn. Van de achttien platforms die respondenten gebruiken, komen er zeventien uit de Verenigde Staten en geen enkele uit Europa. Dat is alarmerend, schrijven de onderzoekers. Tegelijkertijd verrast deze uitkomst hen niet, want ondanks de roep om datasoevereniteit en een Europese cloud is al langer duidelijk dat Amerikaanse tech-reuzen ook het onderwijs aan hun invloedsfeer willen toevoegen.
Nu hoger onderwijsinstellingen in toenemende mate taken uitbesteden aan deze private bedrijven, wordt het hoger onderwijs in wezen via de achterdeur geprivatiseerd
Alle achttien genoemde platforms zijn privaat bezit. Daarnaast zijn vijftien van de achttien genoemde platforms niet open source, blijkt uit de onderzoeksdata. De onderzoekers zien echter hoopgevende ontwikkelingen op dat gebied, bijvoorbeeld het DD (Digitalización Democrátia) Platform uit Barcelona, een open source publieke onderwijsinfrastructuur. Het DD Platform komt voort uit een samenwerking tussen lokale overheden, onderwijsinstellingen, academici en softwareontwikkelaars – een praktijk die de onderzoekers navolgenswaardig vinden.
Ook Nederland kent initiatieven die de bescherming van publieke waarden in het onderwijs willen waarborgen. Het Collaborative Trust Framework is daarvan een voorbeeld.
Afstandsonderwijs zorgt voor privatisering via achterdeur
Nu hoger onderwijsinstellingen in toenemende mate taken uitbesteden aan deze private bedrijven, wordt het hoger onderwijs in wezen via de achterdeur geprivatiseerd, schrijven de onderzoekers. Ze benadrukken dat men daarbij niet alleen naar de grote tech-bedrijven moet mkijken. Een bedrijf zoals Google loopt bijvoorbeeld, ondanks pogingen om Google Workspace en Google Classroom te doen groeien, achter diensten zoals BigBlueButton (een virtuele klassikale applicatie) en Moodle (een elektronische leeromgeving).
Daarnaast betekent de ontstane dominantie van platforms zoals Zoom en Microsoft Teams dat commerciële, niet primair voor het onderwijs ontwikkelde platforms populairder zijn dan specifieke onderwijsplatforms. Hoewel Blackboard nog net het populairst is voor het delen van materiaal, asynchroon lesgeven en nakijken, zijn Zoom en Microsoft Teams duidelijk populairder als het gaat om live lesgeven, contact met studenten, het afnemen van opdrachten en proctoring.
“Het overwicht van commerciële, niet-onderwijsspecifieke platforms ten aanzien van onderwijsplatforms duidt op een indirecte commercialisering van het hoger onderwijs”, schrijven de onderzoekers. “Het lijkt erop dat het proces waarin hoger onderwijsinstellingen hun kerntaken uitbesteden aan commerciële partijen verder is dan men misschien dacht of hoopte.”
