‘Zin verzoet de arbeid’
Levert werk alleen nog inkomen om een leuk leven te leiden of is het juist de nieuwe religie? In Nederland, kampioen deeltijdarbeid met een beroepsbevolking die vooral gericht lijkt op ‘fun’ op het werk, lijkt men zingeving niet meer in de dagelijkse arbeid te zoeken. Onder jongeren wordt met name het ‘verplichte karakter’ van werk (zoals op tijd beginnen, resultaat leveren en noodzakelijke productiviteit) als dwang ervaren. Daar verzetten ze zich daarom tegen. Daarnaast is het inkomensverschil tussen werken en een uitkering door alle nivellering inmiddels zo klein dat ook daaruit geen enkele stimulans komt om te werken, zei Coen Teulings, voormalig directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau.
Tegelijkertijd kan de zingeving van werken, al dan niet verweven met een religie, juist het wapen vormen tegen veelvoorkomende ziektes van deze tijd, zoals depressie, eenzaamheid en uitsluiting. Dat er jaarlijks een kwart van de zorgkosten wordt besteed aan psychische zorg en gedragsstoornissen en dat werkende mensen minder last hebben van depressies maakt die vraag nog relevanter. Een werkomgeving is immers ook een sociale basis. Iedereen die zich realiseert hoe veel uur betaald werk men verricht in een arbeidzaam mensenleven, moet hier toch een keer bij stilstaan.
Werk en welbevinden
Een eveneens oude structuur van zingeving is religie. Zo blijkt uit onderzoek onbetwist dat religie en identiteit het welbevinden bevorderen. Vanuit de leerstoel Arbeid en Zingeving bij de Protestants Theologische Universiteit (PThU) zal bijzonder hoogleraar Maroesjka Versantvoort van het Sociaal en Cultureel Planbureau deze thema’s verder onderzoeken.
In haar inaugurele rede schetste zij de paradox die de huidige samenleving kenmerkt. “We maken ons vrij van kaders uit het verleden en tegelijkertijd zien we ‘verbintenis’ en ‘gemeenschapszin’ als toekomstidealen”, legde ze uit. Logischerwijs staan die wensen op gespannen voet met de toenemende aanwezigheid van flexbanen en oproepwerk.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Ook de zogeheten nieuwe ‘onzinbanen’ lijken de vraag naar de relatie tussen zingeving en arbeid te bemoeilijken. Of is arbeid in zichzelf zingeving? Arbeid adelt, zo luidt immers het aloude gezegde. Voor Commissaris van de Koningin in Groningen en oud-CNV-vakbondsman Rene Paas is het glashelder: Arbeid is geluk, zo verklaarde hij ooit stellig bij de Hanze Hogeschool.
Zin versterkt en beperkt de arbeid
Hoe veel arbeid is dan nodig voor geluk? Wie het innovatieprofeet Elon Musk vraagt, zal horen dat alleen arbeidswerken van minstens veertig uur en misschien zelfs honderd uur tot succes en daarmee geluk leiden. Die hoeveelheid werd staat echter weer op gespannen voet met het ‘goede leven’ dat eenieder nastreeft – een breed aandachtsgebied waarop het onderzoeksprogramma ‘Mediating the good life’ van de de PThU inspeelt. Multatuli gaf volgens Versantvoort in zijn tijd al een treffende definitie die wellicht kan dienen als tegenhanger van Musk’s evangelie: “De mens groeit niet van loon, maar van de arbeid die het loon verdient”.
Voor Versantvoort bestaat er geen twijfel. “Zin verzoet de arbeid. Als we het goed doen, tenminste, en met mate. Dan geldt: zin versterkt de arbeid en beperkt deze.”
