Laat vooruitgangsdenken leidend zijn in discussie over digitalisering
We staan aan de vooravond van een nieuw landelijk programma uit de groeifondsaanvraag digitalisering. Daarbij is het verstandig om vooruit te kijken naar samenwerkingsverbanden voor de toekomst van het onderwijslandschap en tevens terug te blikken op eerdere ervaringen in landelijke innovatieprojecten. Een voorbeeld daarvan is de bestuurlijke zone ‘gezamenlijk koersen op versnelling’ van het Versnellingsplan, die eind 2022 ten einde loopt.
De ontstane discussie rondom privaat-publieke samenwerkingen met Big Tech-bedrijven, waarin het soms lijkt alsof wij als kennisinstellingen onze ziel aan de duivel verkopen, is onderdeel van die zone. Daarom hier, terugblikkend en vooruitkijkend, de vraag: is de zorg om publieke waarden en gegevensbescherming nu echt een reden tot cultuurpessimisme?
Regulering in plaats van terughoudendheid
Kennisinstellingen gebruiken steeds meer student data en learning data om het studiesucces te vergroten en het onderwijs te personaliseren. De mogelijkheden hiervoor zijn groot. Toch is er in de actuele discussie heel veel aandacht voor negatieve kanten, bijvoorbeeld door te wijzen op de macht van Big Tech-bedrijven. Door hun macht zou digitale soevereiniteit van onderwijsinstellingen in het geding zijn.
Natuurlijk moeten kennisinstellingen autonoom zijn en vooral keuzevrijheid blijven houden. Daarnaast zal in deze discussie niemand tegen het waarborgen van privacy en publieke waarden zijn. Terughoudend zijn met innovatie is echter niet de manier om deze waarborgen te garanderen. Deze waarborgen dwing je onzes inziens juist af met betere regulering en beter toezicht. Instrumenten zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) bevatten al heel vergaande verplichtingen voor instellingen op het gebied van privacy en gegevensbescherming.
Digitalisering brengt vooruitgang
De gedeelde en terechte zorg om publieke waarden moet niet omslaan in cultuurpessimisme. Moeten wij nu echt twijfelen aan de vooruitgang op het terrein van digitalisering?
Kunnen wij het ons als onderwijsinstellingen veroorloven conservatief te zijn als het om onderwijsinnovatie gaat? Wij denken van niet. De transformatie-hub die met behulp van de Groeifondsmiddelen in oprichting is, kan juist helpen om de publiek-private samenwerking op het gebied van EdTech in balans te houden.
Als wij voor kostbare nieuwbouwprojecten een aannemer een opdracht geven, gaan we ervan uit dat deze opdracht volgens het contract uitgevoerd wordt. Als we met een data-techbedrijf in zee gaan, lijkt echter alsof we ineens het tegenovergestelde verwachten; dat deze zich niet aan de afspraken zullen houden en misbruik zullen maken van hun positie waar dat mogelijk is.
Aannemers zullen in dat opzicht echter niet verschillen van commerciële tech-bedrijven. Zoals er een schandaal met Cambridge Analytica was, zijn er helaas ook voldoende bouwschandalen geweest. Toch blijven we bouwen, want bouwen is nodig.
Digitalisering gaat ook door als wij niet meedoen
Als we doorslaan met onze bezorgdheid, dreigt het gevaar dat wij binnen onze eigen Chinese muur blijven en alleen onze historische panden opknappen om het onderwijsaanbod voor de komende twintig jaar aan te bieden. Investeren in technologie, software en nieuwe onderwijsconcepten doen we dan maar mondjesmaat. Binnen onze muren werken we dan graag samen met gelijkgestemden, bijvoorbeeld in consortia, en innoveren we alleen als de anderen dat ook doen.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Ondertussen zal buiten onze ‘Nederlandse’ muur de innovatie gewoon op volle toeren doorgaan en raakt het onderwijs gedigitaliseerd, wordt studiedata geanalyseerd om leren effectiever, efficiënter en beter te maken – alles voor de lerenden van morgen.
Samenwerken met Big Tech
Digitale soevereiniteit is van wezenlijk belang, maar als we niet oppassen worden conservatisme en achterdocht luider dan de gewenste positieve buzz words zoals open innovation, Team Science, co-creatie en dergelijke.
Iedereen weet dat innovatie niet mogelijk is zonder samenwerking. Daarom moeten we juist kunnen samenwerken met Big Tech-bedrijven en de krachten bundelen. Zij beschikken over dermate veel innovatiekracht dat wij daar, onder juiste condities, alleen maar ons voordeel mee kunnen doen.
Om het vertrouwen in elkaar te verstevigen zijn afspraken, bijvoorbeeld het Collaborative Trust Framework, goede eerste stappen. Samenwerking bij het inkopen van en onderhandelen over software kan echter veel meer prioritering krijgen op de agenda van bijvoorbeeld SURF. Ook het vergroten van de inzet op ‘openness’ (bij software, maar zeker bij leermaterialen) biedt goede mogelijkheden.
De huidige generatie studenten zal de innovatieve producten van kennisinstellingen niet voornamelijk met elkaar gaan vergelijken (dus de ene hoger onderwijsinstelling met de andere), maar zal deze vergelijking vooral buiten de sector maken (overwegend met de vooruitstrevende producten van Big Tech-bedrijven). Producten die door kennisinstellingen zelf ontwikkeld zijn, kenmerkten zich in het verleden vaak door slechtere service, tragere werking, slechte actualisering en een groot veiligheidsrisico. Pas als private partijen (vaak vanuit een goed bedoeld consumentenoogpunt) producten marktrijp maakten werd het acceptabel.
Digitalisering onder vlag vooruitgangsdenken
Is het niet veel beter om samen te werken en te innoveren door vooral over de rand van de muur te kijken, op zoek naar plaatsen waar innovatieve bloemen bloeien? De grote sommen geld die nu worden vrijgemaakt voor digitalisering moeten met een open blik worden ingezet op thema’s die impact hebben op vernieuwing van het curriculum, op de verdere professionalisering van docenten en op een effectieve inzet van digitalisering in het onderwijs. Daarmee leveren we namelijk een echte bijdrage aan de Nederlandse samenleving.
Durf ook daadwerkelijk trajecten te starten die op termijn wellicht zorgen voor systeem- en stelselverandering. De plannen voor het Groeifonds Digitalisering bieden een uitgelezen kans om hiervan iets moois te maken. Ook de Centers voor Teaching and Learning zouden een prima interface kunnen zijn – maar alleen onder de vlag van het vooruitgangsdenken.
