In Duitsland denken ze anders over internationalisering en diversiteit
Vanuit onze hogeschool in Kleef, net over de Duitse grens bij Nijmegen, kunnen we niet anders dan met meer dan een half oog kijken naar de ontwikkelingen in Nederland. De discussie over internationalisering en de toestroom van internationale studenten volgen we met veel interesse, temeer omdat onze eigen hogeschool al meer dan twaalf jaar bijna tachtig procent van alle opleidingen volledig in het Engels aanbiedt en meer dan de helft van onze studenten uit het buitenland komt.
In Nederland gaat het debat alleen over geld, valt ons op. Daarnaast is de afgelopen weken op ScienceGuide meermaals geconstateerd dat er een bredere visie mist (zie de opiniestukken van Sander van den Eijnden en Hans de Wit). Vanuit onze ervaring in Duitsland laten we graag zien hoe een breder perspectief op de internationalisering van het hoger onderwijs eruit zou kunnen zien.
Engelstalig onderwijs is slechts eerste stap
Het grootschalig aanbieden van Engelstalig onderwijs is slechts een eerste stap op weg naar een echte internationale academische gemeenschap die wordt gekenmerkt door diversiteit in onderwijs, onderzoek, organisatie en bestuur, zo hebben wij geleerd. Natuurlijk speelden aanvankelijk de bekende argumenten voor meer Engelstalig onderwijs een belangrijke rol: de door vergrijzing dalende studentenaantallen, de geglobaliseerde arbeidsmarkt, het tekort in het bedrijfsleven aan vooral technisch geschoold personeel, en de lokale economie die profiteert van het geld dat internationale studenten uitgeven. Deze argumenten zijn nog steeds relevant, maar er zijn twee belangrijke factoren die gemakkelijk over het hoofd worden gezien.
In de eerste plaats zijn dat de enorme investering die er gedaan moet worden; niet alleen financieel, maar vooral ook in de tijdsinspanning en bereidheid die alle betrokkenen zich moeten getroosten om een hoger onderwijsinstelling echt internationaal vorm te geven. Na de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië is Duitsland de meest geliefde bestemming voor internationale studenten. Het feit dat ook internationale studenten van buiten de EU geen collegegeld betalen (met uitzondering van Baden-Württemberg) is hierbij natuurlijk van grote invloed.
Internationalisering vraagt om grote inspanningen
Echter, niet alleen van de Duitse belastingbetaler, ook van de internationale studenten wordt veel gevraagd. Anders dan in Nederland wordt van studenten, ook aan de hogeschool, een zeer grote mate van zelfstandigheid verwacht. Daarnaast hebben internationale studenten geen andere keuze dan zo snel mogelijk Duits te leren zodat ze een stage kunnen lopen of na hun studie in Duitsland een baan kunnen vinden. Hiermee is een zeker selectiemechanisme ingebouwd; alleen de beste en meest gemotiveerde internationale studenten zullen het redden.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Voor de Duitse studenten en docenten, maar ook voor het ondersteunend personeel betekent de aanwezigheid van internationale studenten dat er een grote inspanning moet worden geleverd om elkaar te begrijpen. Het biedt echter ook een enorme verrijking op intercultureel en professioneel gebied. Overigens moet hier worden benadrukt dat het ‘gratis’ hoger onderwijs ook richting de Duitse studenten een belangrijk signaal is. Waar het gaat om de toegankelijkheid van het hoger onderwijs in brede zin, betekent diversiteit dat niet alleen internationale studenten maar ook alle Duitse studenten op grond van hun academische kwalificaties moeten kunnen participeren, ongeacht hun sociaaleconomische achtergrond.
Internationalisering als ‘science diplomacy‘
Een tweede belangrijke factor is de toenemend belangrijke rol die de universiteiten en hogescholen spelen in het versterken van academische en maatschappelijke waarden. Zeker nu, in een tijd waarin mondiale problemen zorgen voor groeiende onzekerheid en angst en de weg vrij maken voor samenzweringstheorieën en ‘alternatieve feiten’, moet het hoger onderwijs niet alleen een baken van openheid en betrouwbaarheid zijn, maar ook de kernwaarden van onze pluralistische, democratische rechtsstaat bijbrengen aan nieuwe generaties.
Veel studenten, vooral ook van buiten Europa, komen voor meer dan alleen een opleiding. Ze willen ook weten hoe onze samenleving functioneert en zich ontwikkelt. Aan de universiteit of hogeschool kunnen zij zelf deelnemen in de open academische gemeenschap en zich ontwikkelen tot zelfstandige, kritische individuen. In Duitsland is ‘science diplomacy’ zelfs een uitgesproken doelstelling binnen de internationalisering van het hoger onderwijs. Dat is een breed begrip waarachter heel wat meer schuilgaat dan alleen de vraag wat internationalisering in economisch opzicht oplevert.
Het is zinvol dat er een open debat is over de kosten en baten van de internationalisering van het hoger onderwijs. Wellicht zou dat in Duitsland meer moeten worden gevoerd. Gezien de uitdagingen waarvoor we in Europa staan is het echter van groot belang dat het debat verder gaat dan slechts een discussie over louter financiële afwegingen. Het hoger onderwijs kan een bijdrage leveren door open te zijn over de vereiste inspanningen, maar ook door zelf te komen met een bredere politiek-maatschappelijke visie op de toekomst.
