Onderwijs is iets magisch en studenten moeten die magie kunnen voelen
ScienceGuide sprak de rector naar aanleiding van de recente Dies, die helemaal in het teken stond van Erkennen en Waarderen. Volgens Geurts was het expliciet de bedoeling om jong talent de boodschap mee te geven dat ze hoop moesten houden. “We vonden het belangrijk dat jong talent zichtbaar was bij de Dies. Dat het helder werd dat er echt iets moet gebeuren.”
Hou vol, we zijn op de goede weg
Want zoals nu gaat, gaat het niet goed, ondervindt de rector. “We hebben een te beperkt beeld van wat het is om een academicus te zijn. We verliezen daarmee talent en de diversiteit die juist zo nodig is voor een maatschappelijk verantwoorde wetenschap. Ik vond het ook belangrijk om mensen de boodschap mee te geven: hou vol, we zijn goed op weg. Het wordt echt anders.”
Een belangrijke stap op die weg is het vormgeven van andere loopbaanpaden. Binnen een paar maanden verwacht Geurts hier meer helderheid over te kunnen geven. “We zijn nu vooral de gesprekken aan het voeren met de faculteiten. Faculteiten vinden het soms moeilijk om te bedenken dat een bepaald persoon accent op onderwijs gaat leggen. Dat betekent dat persoon in kwestie bijvoorbeeld wel onderzoek doet, maar gewoon op een veel lager niveau. Deze persoon is in het team wel betrokken bij het onderzoek, maar geeft vooral onderwijs en is daar ook vernieuwend in.”
Teams anders inrichten
Geurts ziet dat academici nog niet erg in teams denken, maar vooral in individuen. “Je moet je teams op voorhand inrichten, liefst op afdelingsniveau. Zorgen dat mensen kunnen doen wat hun hart heeft binnen zo’n team. Dat betekent bijvoorbeeld dat je een bepaald aantal educators gaat neerzetten die het onderwijs echt gaan vernieuwen.”
De bestuurder, die nadrukkelijk ook verantwoordelijk is voor het onderwijs, ziet dat hier nog veel te verbeteren valt. “De educators gaan kijken hoe we modern onderwijs kunnen geven. We zijn nog steeds hoorcolleges aan het geven voor driehonderd studenten. De studenten van nu vragen echt om andere manieren van onderwijs.”
Onderwijs is iets magisch
Ook de positie van docenten die alleen onderwijs geven moet daarom verbeterd worden, zegt de nieuwe rector. “Nu horen onderwijsgevenden vaak: ‘je bent niet gepromoveerd, dus er is geen toekomst voor jou aan deze universiteit.’ Waarom niet? Ze geven fantastisch onderwijs. Ze zullen geen onderwijs geven in een onderzoeksmaster, maar ze kunnen toch prima een eerstejaarsvak verzorgen – waarschijnlijk beter dan een onderzoeker die in een paar vrije uurtjes dat eerstejaarsvak erbij moet doen. Onderwijs is iets magisch, zoals onze onderwijsexpert Janneke Waelen zegt, en studenten moeten die magie ook kunnen voelen. Dat moet het uitgangspunt zijn.”
Daarnaast heeft ieder team een aantal mensen nodig die toponderzoek doen, denkt Geurts. “Ik heb ook genoeg mensen ontmoet wier hart niet primair bij het onderzoek ligt. Het loopt niet, ze vinden de competitie moordend. Zij vinden vaak weer wel hun draai in het onderwijs en zetten geweldige nieuwe lijnen op. Als je je team gaat inrichten, is er vaak voor elk wat wils. Dat betekent overigens niet dat ‘iedereen hoogleraar kan worden’. Elk team heeft beperkt plekken. Maar je kunt daarover als leidinggevende wel transparant zijn aan de voorkant.”
Sorry ik heb ook nog een gezin
Kortom, het huidige personeelsbeleid voldoet niet meer. Dat weet Geurts ook uit zijn eigen ervaring als hersenwetenschapper. “Ik moest top zijn in onderzoek, top in onderwijs, impact hebben en aan wetenschapscommunicatie doen. Dat is behoorlijk vermoeiend. Ik heb het volgehouden, maar er zijn heel veel mensen die zeggen: ‘sorry ik heb ook nog een gezin. Ik trek dit gewoon niet.’”
Niet alleen op zijn eigen universiteit is Geurts bezig met Erkennen en Waarderen, samen met Rianne Letschert, bestuursvoorzitter van de Universiteit Maastricht, trekt hij ook het landelijke programma. Daar ziet hij dezelfde uitdagingen als op de VU. “Er is altijd de angst om autonomie te verliezen. Natuurlijk gaan universiteiten over hun eigen personeelsbeleid, maar we zien landelijk – en zelfs internationaal – een heel brede beweging die zegt: ‘wij voelen ons niet meer thuis in dit systeem. Wij willen niet meer dat schaap met de vijf poten zijn.’”
Kamervragen, onrust en gedoe
Volgens Geurts is het daarom belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven. “Bij tijd en wijle is het ingewikkeld; er zijn Kamervragen geweest en onrust en gedoe onder wetenschappers, en we hebben ook de discussie over oud versus jong gehad. Hierbij zouden de jonge wetenschappers ‘voor’ zijn en de oudere wetenschappers niet. Dat is natuurlijk niet zo. We hebben steeds de dialoog gevoerd en gezegd: we gaan veranderen, maar wat hebben jullie nodig om niet het gevoel te hebben iets te moeten doorvoeren wat niet past? Die discussies lopen nu goed. Alle universiteiten zijn bezig met het inrichten van diverse loopbaanpaden.”
Sinds begin dit jaar is hij rector en hij kan nu al concluderen dat het helemaal bij hem past. “Ik vind het een van de mooiste banen die ik ooit heb gehad. Je kunt helpen om mensen in hun passie te zetten. Ik voel me een soort Socrates onder de wetenschappers. Ik loop als het ware een stukje met hen op en stel zo nu en dan vragen: waarom doen jullie dat eigenlijk zo? Zo probeer ik mensen te helpen. Soms lopen mensen vast en dan komen ze er zelf niet uit. En dan kun je zeggen: ‘eigenlijk gaat het heel goed met jullie, maar denk eens hieraan, probeer eens met die of die te praten. Ik ben een verbindingsofficier. En een coach. Dat vind ik heel erg mooi. Ik heb altijd al een brede interesse gehad; nu praat ik de ene dag met theologen en de andere dag met mensen die DNA ontrafelen. Die hebben hele andere wetenschapsconcepties. Dat is mega interessant.”
Kennisveiligheid geen gemakkelijk dossier
Tijdens de Dies stond Geurts ook nog even stil bij het feit dat kennisveiligheid een ander belangrijk onderdeel van zijn agenda is. Laatst nog heeft hij er een lange middag over belegd binnen zijn organisatie. Geen gemakkelijk dossier.
“Er zijn heel veel verschillende agenda’s en die spreken elkaar soms een beetje tegen. Open Science is voornamelijk bedoeld om alles open te gooien, zodat mensen gebruik kunnen maken van databases over de hele wereld. Kennisveiligheid vraagt juist om voorzichtig te zijn met het delen van data als wij niet zeker weten of die data goed gebruikt worden”, legt de rector uit. “Dat betekent dus dat je individuele wetenschappers moet vragen om al die verschillende belangen en agenda’s in de gaten te houden en dat wordt wel ingewikkeld. Waarmee ik niet zeg dat we het niet moeten doen. Maar het is een complexer wordende wereld voor onze wetenschappers.”
De zorg is groot genoeg om alert te blijven, weet Geurts. “We leven in een wereld waarin kennis misbruikt wordt. Waarin gespioneerd wordt. Dat is gevaarlijk en daar moeten we iets mee. We zijn nu aan het uitzoeken hoe we op instituutsniveau al die verschillende belangrijke agenda’s zo veel mogelijk kunnen invullen.”
