DUO: Schrappen geslachtsgegevens niet reëel
DUO ziet geen heil in het schrappen van het gegeven geslacht in de registratie van gebruikers. Volgens een nieuw rapport is het gegeven nodig voor het identificatieproces; zonder het geslacht zou de kans op persoonsverwisselingen en dubbele registraties toenemen. Volgens DUO is het daarnaast onwenselijk als iedere overheidsinstantie zelf een beleid ontwikkelt en moet een oplossing overheidsbreed worden onderzocht. In de communicatie ziet DUO echter wel mogelijkheden om vaker genderneutrale aanspreekvormen te gebruiken.
DUO voerde de pilot aan naar aanleiding van het vorige regeerakkoord van Rutte III. Daarin is toegezegd dat onnodige geslachtsregistratie waar mogelijk wordt beperkt.
Datalek en kosten
DUO haalt gegevens van burgers op uit de Basisregistratie Personen (BRP) en slaat die op in een eigen systeem, de Basisadministratie Personen (BAP). In de BAP worden ook de persoonsgegevens opgeslagen van iedereen die wel een relatie met DUO hebben maar niet in de BRP staan. Binnen DUO bestaat daarnaast de directie Onderwijsvolgers (OVG) die verantwoordelijk is voor onder andere het verstrekken van Studiefinanciering en het innen van lesgelden en studieschulden. De OVG gebruikt het geslacht voor verschillende doeleinden, maar het gebruik van gegevens over de sekse wordt niet expliciet voorgeschreven door de wet- en regelgeving.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Het geslacht is vooral belangrijk in het identificatieproces, luidt het rapport. Als DUO dit gegeven weg zou laten, vergroot de kans op fouten bij de identificatie, zoals twee mensen die als één iemand geregistreerd worden of dubbele registraties voor één persoon. In het eerste geval is er sprake van een datalek, omdat die mensen bij elkaars gegevens kunnen. In het tweede geval kunnen er extra kosten ontstaan voor de persoon in kwestie.
Het gaat met name om de identificatie van mensen zonder een BSN. Om te controleren of ze wellicht toch in het bezit zijn van een BSN, gebruikt DUO de gegevens op het aanmeldformulier, waaronder het geslacht. Van mensen die een BSN krijgen nadat ze al geregistreerd zijn in de BAP, moet DUO het onderwijsnummer koppelen aan de juiste persoon. Ook hiervoor zou het geslacht een belangrijk gegeven zijn in het koppelingsproces. DUO gebruikt deze gegevens daarnaast ook wanneer iemand een aanvullende beurs of Eenoudertoeslag aanvraagt. Volgens DUO is het gebruik van gegevens over iemands geslacht daarom gerechtvaardigd.
‘Geen eenvoudig alternatief’
Geslacht wordt daarnaast gebruikt in de communicatie van DUO. Hier ziet de overheidsinstantie wel ruimte voor verandering. In het rapport luidt het advies om neutrale termen te gebruiken in de aanhef in alle communicatiestukken naar de klant, zoals “Geachte klant” of “Beste A. de Vries”. Wat betreft interne communicatie over klanten adviseert het rapport om te onderzoeken of het mogelijk is de geslachtsaanduiding niet meer standaard op de schermen van de medewerkers te tonen.
DUO beargumenteert echter dat het in sommige gevallen wenselijk is om de sekse te kennen, voor het “respectvol schriftelijk of telefonisch communiceren vanuit het Centrale Meldpunt Overlijden.” Ook voor Bezwaar & Beroep processen of klachtenafhandeling zouden geslachtsgebonden aanspreekvormen nodig zijn. “Door de klant met meneer/mevrouw aan te spreken wordt toenadering gezocht. Het is niet eenvoudig hiervoor een alternatief te vinden”, aldus DUO.
Overheidsbreed
Sinds maart 2022 wordt het geslacht achterwegen gelaten op digitale uittreksels uit Mijn Diploma’s (voorheen bekend als Diplomaregister). Echter, wanneer een correctieverzoek wordt ingediend worden alle gegevens, waaronder het geslacht, meegestuurd naar het verantwoordelijke systeem. DUO wijst erop dat hier een wettelijke basis voor is, maar vraagt zich ook af of dit nog wel gewenst is.
Het is echter niet altijd aan DUO zelf om hier verandering in te brengen. Volgens het rapport is het van belang dat overheidsinstanties niet los van elkaar hun eigen beleid gaan voeren. Het advies is dan ook om overheidsbreed te bepalen of het gebruik van het geslacht bij identificatie vervangen kan worden. In Duitsland staat inmiddels iemands geslacht niet meer op de ID-kaart.
Een taak voor de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens
Tot slot oppert het rapport om gebruik te maken van het gegeven ‘sociale sekse’. Mensen kunnen het dan aangeven als deze afwijkt van hun ‘juridische sekse’. De juridische sekse verwijst in dit geval naar de sekse zoals die geregistreerd staat in het BRP, waar sociale sekse gaat om de sociale, culturele en psychologische kenmerken die met gender in verband gebracht worden. De sociale sekse kan worden gebruikt in de communicatie naar de klant en eventueel onderzoek naar gendergericht beleid verbeteren. DUO ziet hierin een taak voor de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens om het gegeven van sociale sekse in te voeren in de BRP, met het oog op eenduidig beleid van alle overheidsinstanties.
Het kabinet is echter bezig met een wetsvoorstel dat een wijziging in de registratie van het geslacht moet versoepelen; de zogenaamde Transgenderwet. Momenteel hebben burgers die hun geslacht juridisch willen veranderen een deskundigenverklaring nodig en moeten ze ouder zijn dan zestien jaar. Met deze wijziging komen die eisen te vervallen. Het eerstvolgende debat over dit voorstel staat gepland op 6 maart.
