Huiszoeking bij uitwonende student: hoe het wel en niet moet onder de basisbeurs
Een vreemde die vraagt of hij mag binnenkomen in je studentenhuis om te kijken of de bedden werkelijk beslapen zijn, te controleren of er persoonlijke bezittingen in de kamers aanwezig zijn en het aantal tandenborstels in de badkamer te tellen. Met de herinvoering van de basisbeurs zal het aantal huisbezoeken door DUO toenemen, liet minister Dijkgraaf onlangs weten. Per jaar moet DUO zo’n vierduizend bezoeken afleggen om vast te stellen of er niet gefraudeerd wordt met de uitwonende beurs.
Zo hoort een huisbezoek te gaan
In de schriftelijke behandeling van het wetsvoorstel voor de nieuwe basisbeurs uitten politieke partij hun zorgen over de privacy van en de selectie van te bezoeken studenten. De minister beschreef hoe die huisbezoeken dienen te verlopen. “De toezichthouder legitimeert zich met een door DUO verstrekte legitimatiepas en legt het doel van het huisbezoek uit en geeft aan dat medewerking niet verplicht is en dat niet meewerken geen directe consequenties heeft voor de gecontroleerde student. Als toestemming wordt verleend voor het huisbezoek, wordt dat vastgelegd in een formulier ‘toestemming en verklaring huisbezoek’ dat wordt ondertekend door (hoofd)bewoner of gecontroleerde student”, aldus de minister.
Vervolgens wordt de student gevraagd de kamer te laten zien en aan te geven waar geslapen wordt, waar studieboeken, kleding en persoonlijke spullen liggen, hoe het huurcontract in elkaar steekt, enzovoorts. “Het aantal slaapplaatsen in de woning wordt vergeleken met het aantal ingeschreven personen”, schrijft de minister. “Van het huisbezoek wordt een rapport opgesteld. Op basis van dit rapport wordt door DUO vastgesteld of sprake is van onrechtmatig gebruik van de uitwonendenbeurs.”
Woont de student er wel of niet?
Een recente rechterlijke uitspraak toont echter dat controleurs soms minder zorgvuldig zijn dan de minister beschrijft. Een mbo-studente, die als ‘uitwonend’ geregistreerd was, werd na controle van haar kamer in 2021 als ‘thuiswonend’ geregistreerd en gesommeerd de te veel ontvangen studiefinanciering terug te betalen. De studente ging echter in beroep, en met succes. De controle waarop die beslissing gebaseerd werd is onzorgvuldig uitgevoerd, blijkt nu uit de uitspraak van de rechter, waarin gedetailleerd beschreven staat hoe de controle verliep.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Op 15 november 2021 belden de controleurs om 08:46 aan bij het adres waarop de studente geregistreerd stond. Zelf was ze niet thuis; haar broer deed open, tekende om 08:52 voor toestemming en liet de controleurs binnen. De broer liet de kamer en het bed van de studente zien, maar kon bijvoorbeeld geen kleding in haar kledingkast of verzorgingsartikelen laten zien. Wel wist hij drie aan de studente gerichte postartikelen te tonen. Ook de oma van de studente werd gehoord; zij vertelde dat de studente meerdere nachten per week bij haar vriendje slaapt, zo staat in de uitspraak te lezen. Om 09:05 stonden de controleurs weer buiten.
Controleurs moeten beter zoeken
De rechter is van mening dat de controleurs hun taak niet actief en zorgvuldig genoeg hebben uitgevoerd. Zo zijn de controleurs maar iets meer dan tien minuten binnen geweest en hebben ze alleen de kamer van de studente bekeken. “Andere ruimtes, zoals de badkamer of de woonkamer, hebben zij niet bekeken”, aldus de rechter, die graag had gezien dat ook de rest van het huis aan inspectie was onderworpen.
De broer van de studente vertelde dat er in de rest van het huis geen spullen van de studente te vinden waren, maar daarmee hadden de controleurs geen genoegen moeten nemen, vindt de rechter. Ze hadden verder moeten zoeken – te meer omdat het aannemelijk is dat er tenminste iets gevonden zou zijn, want de kamer van de studente zelf had geen wasgelegenheid of kookgelegenheid. Omdat hun onderzoek niet zorgvuldig is verricht, moet de beslissing van DUO worden teruggedraaid.
Opleidingsniveau student doet ertoe
Niet alleen de inbreuk op de privacy van studenten, ook de wijze waarop DUO studenten selecteert voor huisbezoeken zal vragen oproepen bij Kamerleden en andere belanghebbenden. De huisbezoeken zullen namelijk niet willekeurig plaatsvinden, maar op basis van een ‘risicoprofiel’, liet de minister in de schriftelijke behandeling van het wetsvoorstel weten.
Voor die wijze van selectie maakt het uit dat de bovengenoemde studente een opleiding op mbo-niveau volgt. ‘Onderwijssoort’ is namelijk een risicofactor in het risicoprofiel, liet de minister weten. Afkomst en achternaam van studenten maken geen verschil, maar of dat ook geldt voor bijvoorbeeld het beroep van ouders (wat bij risicoprofilering door andere uitvoeringsorganisaties wel verschil maakt), is niet bekend.
