Koepels negeren wetenschap bij pleidooi voor combineren loting en selectie
Vanavond debatteert de Tweede Kamer over een wetsvoorstel dat de herinvoering van loting mogelijk moet maken. In navolging van een oproep door koepels UNL en NFU zullen de VVD en het CDA daarbij een amendement indienen dat het Klaas Visser-model (een combinatie van loting en selectie) wettelijk mogelijk moet maken.
In het Klaas Visser-model worden alle kandidaten die een selectieprocedure doorlopen gerangschikt. De hoogste gerangschikten worden sowieso toegelaten, de laagst gerangschikten vallen sowieso af, de brede middengroep wordt aan loting onderworpen.
Argument voor afschaffing wordt gebruikt voor herinvoering
Volgens de koepels zal de combinatie van loting en selectie tot een eerlijkere toelating leiden. “Zo komt de juiste student op de juiste plek”, laat NFU-voorzitter Bertine Lahuis optekenen.
Die uitspraak is tenminste merkwaardig. Voordat loting per studiejaar 2017-2018 werd afgeschaft, gebruikte toenmalig minister Jet Bussemaker namelijk precies hetzelfde argument. “De ruimte voor decentrale selectie die we met de afschaffing van de loting creëren, zie ik als een belangrijk argument om de leerling naar de juiste plek te begeleiden”, zei Bussemaker in 2015.
Dit argument staat ook onder het kopje ‘argumenten voor afschaffen loting’ in een oud bericht op de website van UNL. “Selectie leidt tot een betere match tussen de opleidingseisen en de student dan loting, omdat er op meerdere factoren geselecteerd kan worden”, meldde de koepel destijds. Daarnaast zou selectie zonder loting bijdragen aan “een betere binding van de student met de opleiding, een meer ambitieuze studiecultuur, minder studie-uitval en een hoger studierendement”.
Wat is de ‘juiste student’?
Niet alleen is het gebruik van het ‘juiste student op de juiste plek’-argument verwarrend, de betekenis is volstrekt onduidelijk. Wat is de juiste student? Bij medische opleidingen is dat in ieder geval niet één soort student, legt Niloufar Ashtiani uit. Zij is kinderarts en heeft een onderwijskundige achtergrond.
“De perfecte arts of student bestaat niet. We hebben te maken met verschillende patiënten met verschillende achtergronden en eigenschappen, en de artsenpopulatie moet een weerspiegeling van de samenleving zijn”, aldus Ashtiani. “Er is niet één perfecte groep om uit te selecteren; de kracht zit juist in een diverse groep studenten.”
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Selectiecommissies moeten dus een diverse samenstelling hebben, want zulke commissies zullen niet snel kwaliteiten waarderen die ze zelf niet bezitten, beseft Ashtiani. “Een selectieprocedure moet zodanig worden ingericht dat je op waarde schat wat verschillende kandidaten kunnen brengen en welke kwaliteiten zij zullen meenemen in hun arts-zijn. Dát zou de ideale samenstelling opleveren.”
Combinatie loting en selectie leidt niet tot eerlijkere toelating
Het is echter bekend dat geneeskundeopleidingen selecteren uit een groep die niet representatief is. Scholieren met een migratieachtergrond, armere ouders of ouders die niet in de gezondheidszorg werkzaam zijn nemen minder vaak deel aan de selectie voor een medische opleiding. Alleen een terugkeer naar (gedeeltelijke) loting zal de diversiteit van de studentpopulatie dus niet verhogen en de ‘juiste studenten’ niet naar de ‘juiste plek’ brengen.
Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat selectie-instrumenten zoals cv-beoordelingen en interviews, waarbij het oordeel geheel aankomt op de selectiecommissie, tot meer kansenongelijkheid leiden dan bijvoorbeeld selectie op basis van vwo-cijfers. Dat zijn precies de instrumenten die opleidingen zelf mogen vormgeven – het ‘maatwerk per opleiding’ waarvoor de koepels pleiten.
We zijn biased bezig binnen een systeem dat niet wetenschappelijk onderbouwd is. Waarom zouden we dit überhaupt voortzetten?
In een recent rapport over selectie schrijft de Onderwijsinspectie overigens dat opleidingen vooral selecteren met het oog op studiesucces – dus niet met de intentie om een zo divers of representatief mogelijke studentpopulatie samen te stellen.
De herinvoering van loting en de combinatie met selectie (het Klaas Visser-model) leidt dus niet noodzakelijk tot een eerlijkere toelating, zoals de koepels beweren. Er blijft immers sprake van selectie; daarmee wordt de rangschikking gemaakt op basis waarvan een kandidaat wordt toegelaten, afgewezen of aan loting wordt onderworpen. Wordt die rangschikking gemaakt op basis van een bevooroordeelde selectie, dan verandert er niets aan de bestaande en wetenschappelijk aangetoonde kansenongelijkheid.
Waarom doorgaan met dit systeem van selectie?
“De huidige selectieprocedure is totaal niet evidence-based“, vat Ashtiani het samen. “We weten genoeg om te zeggen: ‘We zijn biased bezig binnen een systeem dat niet wetenschappelijk onderbouwd is. Waarom zouden we dit überhaupt voortzetten?’”
Ook de Onderwijsinspectie rapporteerde onlangs dat er bij opleidingen geen consensus is “over wat ‘goede’ en wetenschappelijk onderbouwde selectiecriteria en -instrumenten zijn”.
Gaat het om medische opleidingen, dan is niet alleen de kansenongelijkheid rond de selectieprocedures problematisch. “Dit benadeelt rechtstreeks de gezondheidszorg”, benadrukt Ashtiani. “Dat is het grootste bezwaar voor mij als arts. Dit betekent suboptimale gezondheidszorg. In de geboortezorg zie je dat al terug. Kijk maar naar de Nederlandse cijfers over verschillen tussen etnische groepen. Die zijn stuitend.”
