Bij technische opleidingen voorspellen vwo-cijfers kans op studiesucces
Selectie staat weer volop in de aandacht van de politiek rond het hoger onderwijs. Welke studenten mogen starten met een opleiding met een beperkte aantal opleidingsplaatsen? Het uitgangspunt van toegankelijkheid en de toereikende voorwaarde van het vwo-diploma worden in deze discussie naast studiesucces gelegd.
ScienceGuide publiceerde onlangs een interview met Klaas Visser, de onbedoelde naamgever van het Klaas Visser-model, over zijn visie op selectie. “Men zal echter nooit kunnen zeggen dat vwo-scholieren met een zes gemiddeld minder kans hebben op studiesucces en daarom buiten de loting gelaten moeten worden”, merkt Visser daar op. “Die groep is als groep iets zwakker, maar nog altijd zal tachtig procent daarvan succesvol zijn.”
In de context van de huidige BSA-regels moet ‘succes’ gelijkstaan aan ‘het voldoen aan de BSA-norm’. De opmerking van Visser kan waar zijn voor geneeskundeopleidingen, die veel data hebben over verschillende selectiemethoden, maar is verre van universeel toepasbaar. Sterker nog, dit adagium bemoeilijkt de discussie voor opleidingen waar wel degelijk een correlatie tussen vwo-prestatie en succes in wo bestaat.
Correlatie tussen vwo-cijfer en studiesucces
Veel wo-opleidingen corresponderen niet of niet goed met een vwo-vak. Voor een opleiding zoals psychologie zal het dan ook moeilijk zijn om studiesucces te voorspellen op basis van een specifiek vwo-cijfer. Voor een opleiding Nederlandse of Engelse taal- en letterkunde mag enige correlatie met respectievelijk de vwo-vakken Nederlands en Engels verwacht worden.
Voor technische opleidingen is een goede kennis van wiskunde (en vaak natuurkunde) vereist. Die vwo-cijfers zijn daarmee voorspellers van het studiesucces. In figuur 1 is de relatie gegeven tussen het vwo-cijfer voor Wiskunde B en de uitval voor studenten die in 2016-2020 zijn begonnen bij de opleidingen Advanced Technology, Scheikundige Technologie, Elektrotechniek, Technische Natuurkunde en Werktuigbouwkunde aan de Universiteit Twente.
Deze figuur toont de prestaties van bijna tweeduizend eerstejaars studenten. Onder ‘uitval’ zijn alle studenten meegenomen van wie nu bekend is dat zij met hun studie zijn gestopt. In latere jaargangen kan dit nog hoger worden.
Vwo-cijfers kunnen studiesucces voorspellen
Bovenstaande data tonen een duidelijke correlatie tussen het vwo-cijfer en het studiesucces van een student. Met een 6 voor wiskunde heeft een toekomstig student maar iets meer dan veertig procent kans op studiesucces – véél lager dan de tachtig procent waarover Klaas Visser spreekt. Toch melden zich ieder jaar honderden vwo’ers met een 5 of 6 voor Wiskunde B aan bij technische opleidingen. Dit lijkt een belangrijke reden voor de totale uitval bij genoemde technische opleidingen, die volgens de cijferadministratie gemiddeld 30 procent is.
Vwo-scholieren met een 6 gemiddeld voor Wiskunde B hebben dus wel degelijk minder kans op studiesucces bij de technische opleidingen. Terwijl we eigenlijk heel goed weten dat vwo-cijfers de kans op studiesucces kunnen voorspellen, moeten deze opleidingen hun deuren niettemin wijd openen voor iedereen. Ze mogen immers geen instroombeperking hanteren.
Cijfers, motivatie en studiehouding
Als zestig procent van de vwo’ers met een 6 voor Wiskunde B uitvalt, zijn nog steeds vier op de tien van hen succesvol. Dat kan verschillende redenen hebben. Zo maakt het veel uit of die afgeronde zes een 5,5 of een 6,4 is, maakt het uit onder welke omstandigheden (bijvoorbeeld langdurige ziekte of het moeten vervullen van zorgtaken) dit cijfer is behaald, en maakt het uit hoeveel moeite de scholier moest doen voor een 6 gemiddeld.
In onze ervaring zijn er drie factoren die studiesucces bepalen: vwo-kennis, motivatie en studiehouding. De invloed van vwo-kennis is door de relatie tussen het gemiddelde cijfer voor wiskunde-B en de uitval goed te zien. Tegelijkertijd weten we ook dat een 8 of hoger voor Wiskunde B geen garantie op succes biedt.
Scholier met een 6 heeft te veel moeite als technische student
Motivatie is eigenlijk de belangrijkste factor. Een technische opleiding vraagt veel inspanning van studenten. Zij moeten dus beschikken over een interne motivatie om al die uren werk erin te stoppen, zeker aangezien veel vakken onderling verwant zijn. Hoewel motivatie moeilijk te meten is, geeft bovenstaande wel aan voor welke groepen instromende studenten motivatie extra belangrijk zal zijn.
Studiehouding heeft te maken met de hoeveelheid tijd die studenten willen besteden aan hun studie of andere activiteiten. Veertig uur per week studeren is veel. Toch komen er studenten binnen met het idee dat ze dit best kunnen combineren met een baan van dertig uur in de week. De praktijk bij veel technische opleidingen wijst echter uit: dit gaat niet.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Studiehouding gaat ook over de inzet die nodig was om te slagen op het vwo. ‘Met veel inzet toch nog een 6 halen, dan ben je een echte doorzetter’, denken velen. Dat is vast waar, maar als een vwo-scholier veel tijd nodig heeft om een 6 te halen, dan zal ze voor een technische opleiding op wo-niveau veel meer dan veertig uur in de week nodig hebben. De meeste studenten houden dat niet vol.
‘Deze technische opleidingen zijn te moeilijk’, kan iemand concluderen, ‘een vwo-diploma zou genoeg moeten zijn om dit te kunnen.’ Die opmerking is op zich terecht, maar geven we er opvolging aan, dan moeten we afscheid nemen van het vergelijkende Europese bachelorsdiploma voor deze studierichtingen. Daarnaast zou men evengoed kunnen beargumenteren dat het niveau van het vwo te laag is om daadwerkelijk ‘voorbereidend’ te zijn op het wetenschappelijk onderwijs. Een interessante discussie, maar die valt niet binnen het bereik van deze bijdrage.
Vwo-cijfers voorspellen wel degelijk
Het vwo-diploma biedt goede informatie om het studiesucces van studenten bij technische opleidingen te voorspellen. Deze getalsmatige boodschap wordt door verschillende opleidingen dan ook al jaren in voorlichtingsactiviteiten meegegeven. Zonder veel resultaat, weliswaar, maar dat is niet verwonderlijk. Het is tenslotte een statistisch gemiddelde; waarom zou dat specifiek gelden voor jou als vwo-scholier, die na veel zoeken eindelijk een opleiding denkt te hebben gevonden die bij je past?
Als voorlichting alleen niet helpt, geef opleidingen dan de mogelijkheid om hun ervaringen te gebruiken binnen selectie voor de poort, luidt ons voorstel. Er kan veel mismatch worden voorkomen als technische opleidingen mogen experimenteren met extra toelatingsexamens voor de 7-minners, gekoppeld aan een goede allocatie naar opleidingen. Die selectie kan bijvoorbeeld bestaan uit een gesprek over de motivatie en de studiehouding van de aspirant-student, en een reflectie op hetgeen nodig is voor deze groep van opleidingen. Een verplichte matching met een vrijblijvend advies kan dit helaas onvoldoende invullen.
Zo’n selectieprocedure kost opleidingen veel werk, maar kan wel zorgen voor een goede studiegemeenschap. Met name bij project-, probleemgestuurd of challenge-based onderwijs is een goede studiegemeenschap van wezenlijk belang voor juist de student die iets meer moeite heeft. Zo’n omgeving biedt studenten de kans zich omhoog te trekken in plaats van te moeten worstelen in gezamenlijke activiteiten met studenten die zich beginnen te realiseren dat de opleiding niet bij hen past en het er maar bij laten zitten.
Het vwo-diploma kan voor een groep opleidingen wel degelijk het studiesucces voorspellen. Gebruik die informatie en draag daarmee wezenlijk bij aan succesvolle studieloopbanen van studenten.
De auteurs danken hun UT-collega Rob Schepers voor de cijfers.
