Grote zorgen om studentenwelzijn onder experts, onderwijs moet flexibeler

Nieuws | door Janneke Adema
13 maart 2023 | Het studentenwelzijn gaat al jaren achteruit en het onderwijs heeft een belangrijke taak om hier verbetering in te brengen. Dat betogen diverse experts tijdens een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer. Hoewel studenten van nu te maken hebben met diverse crises, krijgen ze nauwelijks de ruimte om fouten te maken tijdens hun studie. Volgens de experts zal het effect van een generatie met een verslechterde mentale gezondheid lang zichtbaar zijn in de samenleving.
De Commissie OCW vergadert over studentenwelzijn

Studenten van nu krijgen te maken met digitalisering, prestatiedruk en diverse crises, wat resulteert in uiteenlopende mentale problemen, benadrukken de experts. Hoewel het mentale welzijn onder jongeren over meer gaat dan alleen het onderwijs, hebben instellingen toch een pedagogische verantwoordelijkheid voor het welbevinden van studenten. Instellingen moeten daarom flexibeler worden. 

Een op de drie 

“Over het algemeen zijn studenten gelukkig, maar er zijn veel signalen die ons zorgen baren”, betoogt Kimberley Snijders van het SER Jongerenplatform. Uit onze adviezen ‘Hoge Verwachtingen’ en ‘Veelbelovend’ uit 2019 en 2021 blijkt dat veel jongeren mentale druk ervaren en dat deze druk de afgelopen paar jaar alleen maar is toegenomen.” Snijders benadrukt dat studenten voor de coronacrisis al een kwetsbare positie hadden, die niet is verbeterd in de afgelopen jaren. 

Frederieke Vriends (MIND Us) is het daarmee eens. “Deze negatieve trend is al ingezet voor corona en na corona lijkt die niet te corrigeren. Dit is iets wat breder is dan die ene crisis die een tijdje geleden op ons af is gekomen.” Vriends wijst daarnaast op de gevolgen van een hele generatie met een verslechterde mentale gezondheid. “Een op de drie jongeren ervaart mentale klachten. We zien dit terugkomen in de toegenomen suïcidecijfers onder jongvolwassenen en we weten dat 75 procent van de problemen bij volwassenen ontstaan voor het 25e levensjaar. Dit effect zal lang zichtbaar blijven in de samenleving.” 

Zo snel mogelijk klaar 

De oorzaak van de mentale problemen onder jongeren is veelvoudig, benadrukken de experts. Frank Wassenberg (PvdD) vroeg zich af wat er de afgelopen decennia is veranderd voor de studenten waardoor de problemen nu zo groot zijn. “Ik heb zelf 30 jaar geleden in Utrecht gestudeerd en mijn kinderen studeren nu ook in Utrecht op dit moment. Dus ik kan daar iets vergelijken. Het lijkt alsof de druk nu groter is dan de druk die ik en mijn medestudenten dertig jaar geleden ervoeren.” 

Bij inschrijving ga je akkoord met onze privacy-voorwaarden. Deze voorwaarden zijn hier te lezen.

De voorwaarden vindt u hier.

Lisa Westerveld (GroenLinks) vroeg zich af welke rol de prestatiedruk onder jongeren speelt. “Er wordt steeds meer van studenten verwacht: extracurriculair werk, naar het buitenland, bestuurswerk, vrijwilligerswerk, medezeggenschap, enzovoort. Terwijl aan de andere kant de bekostiging zo is ingericht dat wordt verwacht dat je zo snel mogelijk klaar bent met je studie.” 

Extra stress 

Snijders, zelf ook student, zei dat ze zich hierin herkende. Een medestudent vertelde aan haar dat er eigenlijk niks meer fout mag gaan in haar leven. De student vertelde dat ze een mailtje had gekregen van haar onderwijsinstelling over de stakingen in het OV, waarin werd vermeld dat sommige studenten weliswaar niet naar de les konden komen, maar dat de aanwezigheidsplicht in stand bleef. Als ze meer dan één les miste zou ze het vak niet halen. 

“Dit soort gebrek aan flexibiliteit zorgt voor extra stress voor een student die al van alles probeert te regelen. Die zo snel mogelijk wil afstuderen, bestuurservaring wil opdoen, wil sporten en een sociaal leven wil hebben. Ik denk dat het belangrijk is dat er meer flexibiliteit gaat komen vanuit onderwijsinstellingen als we willen dat het studentenwelzijn verbetert”, betoogt Snijders. 

Altijd bereikbaar en altijd aan 

Volgens Farid Tabarki van Platform Perspectief Jongeren (PPJ) is de toegenomen digitalisering een belangrijke bron van stress voor jongeren. “Er zit ook een heel mooi aspect aan die technologie; een deel van de eenzaamheid hebben we kunnen voorkomen door het mediagebruik van jongeren.” Echter, het gevaar van verslaving ligt op de loer, vertelt Tabarki. Sommige jongeren blijven ’s nachts tot laat wakker omdat ze geen berichtjes willen missen. “Dat zien we allemaal in de cijfers terug. Dat is wel echt een verschil met vroeger; dat je altijd bereikbaar bent en altijd aan kan staan.” 

Ook Jolien Dopmeijer (Trimbos) denkt dat technologie een belangrijke factor is, maar plaatst ook kanttekeningen bij het negatieve effect ervan. “We zien dat studenten zelf aangeven social media-gebruik als de minst grote stressbron te ervaren. Dat wil niet zeggen dat het niet zo is, maar zij ervaren het niet zo. Betekent dit dat we hun daar meer in moeten onderwijzen of is het daadwerkelijk een mindere stressbron en juist een bron van verbinding?” 

Focus op BSA 

Toch is er een breed scala aan factoren aan te wijzen die wel duidelijk een negatieve invloed hebben op het studentenwelzijn. “We moeten ons realiseren dat de jongeren van nu – veel meer dan de jongeren van vroeger – te maken hebben met een opstapeling van diverse crises”, vertelt Dopmeijer. “Ik denk dat het regelmatig onderschat wordt wat daar de betekenis van is voor hen op diverse levensgebieden.” 

Daarnaast is keuzestress volgens Dopmeijer een belangrijk thema. Dopmeijer wijst erop dat die keuzestress erop wijst dat de maatschappij erg prestatiegericht is. Van studenten wordt verwacht dat ze direct in één keer de juiste keuze maken. Het gevoel heerst dan ook onder jongeren dat ze vastzitten als ze verkeerd kiezen. “Ze geven aan dat hun dat nekt”, waarschuwt Dopmeijer. Ook hier is volgens de experts meer flexibiliteit nodig om de studenten ruimte te geven om fouten te maken. 

Jeanette van der Laan (D66), Peter Kwint (SP) en Habtamu de Hoop (PvdA) wilden graag weten van de experts of het schoolsysteem en de opwaartse druk die veel jongeren ervaren invloed heeft op de mentale gezondheid van studenten. Justin Kersseboom (JOB MBO) denkt van wel. “Nu ligt de focus heel erg op het BSA en op zo snel mogelijk een opleiding doorkomen”, aldus Kersseboom. Volgens hem is dit niet alleen het geval bij studenten maar ook bij beleidsmakers. “Dan krijg je in de lessen weinig aandacht voor persoonlijke vraagstukken en weinig aandacht om je als persoon te ontwikkelen.” 

Een kwart of vier procent? 

Roelof Bisschop (SGP) vroeg om verheldering van de cijfers uit het rapport Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studenten hoger onderwijs van het Trimbos. In het rapport staat namelijk dat 25 procent van de studenten aangeeft in een bepaalde mate last te hebben van levensmoeheid. Bisschop merkt op dat de frequentie van deze ervaring binnen dit percentage sterk uiteen loopt; vier procent van alle studenten geeft aan hier zeer vaak last van te hebben, zeven procent ervaart ‘soms’ levensmoeheid en 14 procent van alle studenten ‘af en toe’. Bisschop vraagt zich af of deze groepen niet onterecht op één hoop worden geveegd.  

“Ik ben geen psycholoog, maar ik kan me voorstellen dat als je permanent levensmoeheid ervaart, je een heel andere benadering nodig hebt dan wanneer je dat soms hebt, zoals elke puber of jongvolwassene dat wel eens heeft”, aldus Bisschop. 

Dopmeijer erkent het belang van goede communicatie wanneer er sprake is van ernstige problematiek. Ze wijst erop dat in de persberichten rondom het rapport, juist die vier procent wordt uitgelicht en niet zozeer het grotere percentage van een kwart. Toch is het ook belangrijk om deze grotere groep in de gaten te houden, betoogt Dopmeijer. “Op het moment dat deze vragen worden beantwoord met ‘ja’ – het gaat om vragen over denken aan de dood en plannen maken daarvoor – dan is er iets vrij ernstigs aan de hand. Als je daar al met regelmaat over nadenkt, dan is dat iets wat aandacht vraagt.” 

Scholen hebben een sleutelpositie 

Daarnaast vroegen Bisschop en zijn collega René Peters (CDA) zich af of de focus alleen op het onderwijs wel terecht is. “We kijken nu naar het welzijn van studenten, zouden we niet beter kunnen kijken naar het welzijn van alle jonge mensen, in plaats van dat we heel erg focussen op wat we aan een schoolsysteem kunnen doen?”, vroeg Peters. 

Hoewel de thuissituatie van studenten er ook toe doet, spelen onderwijsinstellingen wel een belangrijke rol in het welzijn van hun studenten, antwoordt Leurs. “Dat gaat hand in hand. We hebben organisaties in Nederland die daar een brug in slaan; de GGD.” Volgens Leurs kunnen GGD’en scholen ondersteunen op het gebied van studentenwelzijn. “Scholen hebben een autonome en pedagogische verantwoordelijkheid.” 

Ook Dopmeijer denkt dat het zinvol is om de scholen te betrekken bij het onderwerp van studentenwelzijn. “Studenten hebben enkele kenmerken die de niet-studerende leeftijdsgenoten niet hebben, dus het is belangrijk om te blijven inzoomen op studenten. Onderwijs is wel belangrijk omdat scholen een sleutelpositie hebben in het versterken van het welzijn. Jongeren zijn nou eenmaal veel op school; dat is een plek waar ontwikkeling plaatsvindt.” 

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfmoord helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

Janneke Adema : 


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK