Gebruik vaker strips als leermiddel in het hoger onderwijs

Opinie | door Evelyne van der Neut & Maaike Wessels-Compagnie
7 april 2023 | Academische kennis ontsluiten via het format van een strip heeft voordelen. Woord en beeld combineren maakt het voor de lezer eenvoudiger om informatie op te slaan, geeft houvast aan mensen met dyslexie en laat het tempo waarin wordt geleerd aan de lezer zelf. Toch is de strip als academisch leermiddel relatief onbekend in het hoger onderwijs. Daar valt nog een wereld te winnen, schrijven Maaike Wessels-Compagnie en Evelyne van der Neut van Hogeschool Rotterdam.
Maaike Wessels-Compagnie bij pagina 1 van de strip.

Als onderzoekers nadenken over manieren om hun onderzoek te delen, denken ze niet snel aan strips. Dat was ook het geval toen Evelyne van der Neut een verslag schreef over de succesfactoren en belemmeringen bij experimenten in de drie WERKplaatsen van de Hogeschool Rotterdam. Daar kunnen docenten onder begeleiding experimenten uitvoeren met hun onderwijs. Het artikel over succesfactoren en belemmeringen bleek echter amper gebruikt te worden. Gelukkig maakte Van der Neut toen kennis met een collega, Maaike Wessels-Compagnie.  

Leren van woord en beeld 

In 2021 toonde Wessels-Compagnie dat het mogelijk is een academische boodschap via woord en beeld te communiceren door twaalf pagina’s van het boek Multimedia Learning (Mayer, 2007) om te zetten naar strip. Door de inhoud deels op afbeeldingen te laden kon twee derde van de tekst worden geschrapt. Belangrijker was echter de les dat strips een betrouwbaar academisch format kunnen zijn. Het eindresultaat is door Mayer zelf goedgekeurd en wordt gebruikt bij de Universiteit van Manchester. 

Het gebruik van informatieve strips heeft veel voordelen. Zo sluit het medium goed aan bij de visuele cultuur waarin studenten leven, kan academische kennis toegankelijk worden aangeboden en leidt de juiste combinatie van tekst en beeld tot dieper leren. 

Bij inschrijving ga je akkoord met onze privacy-voorwaarden. Deze voorwaarden zijn hier te lezen.

De voorwaarden vindt u hier.

Dat vraagt om geoefende handen. Het omzetten van academische informatie naar strips vergt een goed begrip van de materie, een hoge visuele geletterdheid, kennis van multimediale ontwerpprincipes en veel tijd. Daarnaast moet de stripontwerper schakelen tussen een systeem waarin uitsluitend tekst wordt gebruikt en een systeem waarin tekst en beeld elkaar aanvullen. Ontkomen aan betekenisverandering is daarbij onmogelijk. Kortom, het is werk voor specialisten. 

Een persoonlijke benadering 

Informatieve strips spelen in op affectieve processen. Een stripontwerper zet bewust emotie in om de lezer te motiveren. Binnen de genoemde WERKplaatsen hebben we geprobeerd om dat effect te versterken door informatie persoonlijk aan te bieden. Elk van de drie WERKplaatsen kreeg een eigen verteller (de WERKplaatsleider) en onderdelen die typisch waren voor de betreffende WERKplaats. Een andere verandering ten opzichte van het artikel was de focus op de conclusie: de aanbevelingen bij experimenteren in het onderwijs.  

Die opzet bleek te werken. De stripvorm sprak docenten aan en stelde hen in staat de inhoud beter te verwerken. Ze zagen een verband met hun eigen plan van aanpak en stelden de tijdsplanning bij. Dat de persoonlijke benadering effect sorteerde, blijkt ook uit de woorden van een docent: “Ik treed in dialoog met de strip. Door de tekstballonnen ga ik terug praten: ik noteer het antwoord op de vraag in de kantlijn.”  

In de maand april doet ScienceGuide onderzoek naar de ervaringen met en opvattingen over het Erkennen en Waarderen-programma. Alle wetenschappers van universiteiten en kennisinstellingen worden uitgenodigd de enquête in te vullen. Klik hier voor de enquête (en hier voor de Engelstalige versie).

De meeste docenten vonden de informatie in de strip compleet en dachten daaraan voldoende te hebben. Een enkeling wilde graag aanvullend het artikel lezen of las liever uitsluitend het artikel. Visuele aspecten van de strip die docenten aanspraken, waren de iconen, de gelijkenis van de getekende personen en de kernachtigheid van de tekeningen.  

Op basis van de informatie uit de strip hebben docenten hun plannen van aanpak aangescherpt – bijvoorbeeld door specifiek in te zetten op steun van het management, of door draagvlak en aansluiting bij ontwikkelingen in de organisatie te zoeken. De docenten zijn dus meer evidence-informed gaan werken – precies wat binnen de WERKplaatsen wordt beoogd.  

Ook het enthousiasme over het gebruiken van informatieve strips werd aangewakkerd. “De combinatie van tekst (er is veel tekst) en visuele middelen is sterk. Dit sluit aan bij de meer visuele kijk op de wereld van de generatie van onze studenten”, zei één deelnemer. Docenten geloofden dat strips ingezet zouden kunnen worden voor het opfrissen van voorkennis maar ook om studenten op een creatieve manier de theorie te laten verwerken. “Ik zou de stof voor mijn vak ook wel zo willen aanbieden”, aldus een deelnemende docent.  

Investeer in informatieve strips 

Het hoger onderwijs leunt sterk op tekst. Dit werkt in het nadeel van personen met dyslexie of mensen met lage geletterdheid. Daarnaast is bewezen is dat mensen beter leren door instructie via woord en beeld dan via woord alleen (Mayer, 2001; 2007; 2021). We moeten dus vaker informatieve strips gebruiken. 

Gezien de investering die zulke strips vragen, kunnen ze het best worden ingezet voor kennis die lang houdbaar is. Voor de meeste opleidingen komt dat neer op de kernliteratuur, informatie die aan de basis staat van wat geleerd wordt en niet snel veroudert. Als we ons in eerste instantie daarop richten, zullen we onze docenten en studenten een groot plezier doen. 

Evelyne van der Neut : 

Adviseur Taal, Onderwijs en Ontwikkeling, Hogeschool Rotterdam.

Maaike Wessels-Compagnie : 

Adviseur Onderwijskwaliteit, Onderwijs en Ontwikkeling, Hogeschool Rotterdam.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK