Nederlandse studenten leren weinig van internationalisering
De internationale competentie van studenten verbetert vaak maar weinig bij internationalisering. Zelfs als studenten naar het buitenland zijn geweest of als ze in hun thuisland met internationale studenten omgaan, blijven ze vaak een etnocentrisch wereldbeeld houden. Volgens Jonathan van Melle van Avans en Marco M. Ferreira van de Universiteit van Lissabon komt dat door de waarheidscultuur in Nederland. Studenten leren maar één perspectief kennen in hun studie en ontwikkelen zo niet het kritisch denkvermogen dat nodig is om over andere perspectieven te oordelen.
Een etnocentrische blik
Iemand is internationaal competent als diegene zich ‘effectief en gepast gedraagt en communiceert in een internationale context’, schrijven de onderzoekers. Degene die handelt of communiceert, bepaalt wat effectief is; degene met wie die interageert, bepaalt wat gepast is. Internationale competenties zijn essentieel in een globaliserende wereld waar internationale samenwerking centraal staat.
Volgens Van Melle en Ferreira benaderen mensen andere culturen echter vaak vanuit een etnocentrische blik: zij stellen hun eigen cultuur centraal en hebben de aanname dat de eigen culturele normen en waarden absoluut en universeel zijn. Zo worden culturele verschillen ofwel aangemerkt als onbelangrijk ofwel als een bedreiging voor de eigen idealen. De onderzoekers pleiten daarom voor een ‘etnorelatieve’ blik, waarbij men inziet dat het eigen wereldbeeld slechts een van de vele opties vormt en men vaker door de lens van de ander kijkt.
Negeren en negatief oordelen
Het wordt vaak aangenomen dat studenten die naar het buitenland gaan of met buitenlandse studenten in het thuisland omgaan, ook meer internationale competenties aanleren. Uit onderzoek blijkt echter dat dit niet per se het geval is. Verschillende studies wijzen uit dat interactie met studenten met een andere culturele achtergrond niet per se leidt tot minder etnocentrisme.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Uit een Koreaans onderzoek van Kim et al. (2017) blijkt dat Koreaanse studenten weliswaar respect toonden naar andere culturen, maar dat ze ook de neiging hadden om internationale studenten te negeren en negatief oordeelden over de bijdrage van internationale studenten in de klas. Een Taiwanees onderzoek van Su (2018) wees uit dat zelfs de studenten die meer met internationale studenten omgingen, bovengemiddeld tekenen van etnocentrisme vertoonden.
Geen verbetering bij studenten na studie in buitenland
Onderzoek tot dusver laat ook geen duidelijke verbetering van internationale competenties zien onder studenten die zelf in het buitenland hebben gestudeerd. Het viel Van Melle en Ferreira echter op dat die studies vaak niet duiden hoe dat komt. Wel suggereren onderzoekers vaak dat educatieve interventies de ontwikkeling van internationale competenties kunnen ondersteunen.
Zelfs studies waar gebruik wordt gemaakt van educatieve interventies, laten echter geen eenduidig beeld zien. Sommige kwalitatieve studies zouden een positief beeld geven, maar ook daar wordt weinig uitgediept hoe het komt dat die studenten wel een positieve ontwikkeling doormaken en anderen niet.
Breken met de waarheidscultuur
Volgens Van Melle en Ferreira werkt de Nederlandse onderwijsmethode de ontwikkeling van interculturele competenties bovendien tegen. Volgens de onderzoekers heerst in Nederland een waarheidscultuur: er is maar één correcte manier om problemen op te lossen en vragen te beantwoorden. Studenten behoren vooral de juiste methode uit hun hoofd te leren. Van Melle en Ferreira wijzen erop dat zij op deze manier weinig gestimuleerd worden om andere perspectieven te onderzoeken of hun probleemoplossend vermogen te ontwikkelen. Docenten in Nederland lijken daarnaast vast te houden aan één perspectief, om onzekerheid en twijfel zo veel mogelijk te vermijden, schrijven de onderzoekers.
Van Melle en Ferreira pleiten daarom voor de Creative Action Methodology (CAM-methode). Deze methode geeft docenten en studenten de mogelijkheid om te breken met de waarheidscultuur en ruimte te laten voor andere perspectieven. Van belang is dat de docent de ruimte geeft aan studenten om hun ideeën te uiten door een veilige omgeving te creëren en niet negatief te oordelen. Niet de juistheid van het oordeel staat centraal, maar de onderbouwing van het perspectief.
Waardenvrij lesgeven aan studenten kan niet
De onderzoekers waarschuwen dat volledige vrijheid voor de studenten niet bestaat, omdat ze nog steeds afhankelijk zijn van de didactische keuzes van de docent. Ook Remko van der Pluijm – die kritisch is op de Nederlandse methodes in het economisch hoger onderwijs, waar een gebrek aan perspectief volgens hem leidt tot conformisme – wijst erop dat onderwijs nooit waardenvrij gegeven kan worden.
Van Melle en Ferreira zijn ervan overtuigd dat de CAM-methode studenten de mogelijkheid geeft om tegelijkertijd kritisch na te denken én andere culturele perspectieven de ruimte te geven. Hoewel uit eerder onderzoek blijkt dat studenten het vaak lastig vinden om de waarheidscultuur los te laten, lukt het hen met de CAM-methode uiteindelijk vaak wel om een andere manier van denken aan te nemen.
