‘Negeren van taal is bom onder kansengelijkheid’
Stel je voor dat je als zeventienjarige vanuit Breskens (Zeeuws-Vlaanderen) naar Delft verhuist om daar een lerarenopleiding te volgen, een docent steeds het woord ‘evalueren’ hoort gebruiken, maar eigenlijk niet weet wat dat woord betekent. Het overkwam Jacqueline van Kruiningen – nu lector Taalbewust Hoger Onderwijs bij Hogeschool Rotterdam, vertelde ze bij aanvang van haar openbare les.
“Ik werd geconfronteerd met een taal die ik niet kende – een ervaring waarin ik niet alleen ben. Heel veel studenten worden in het hoger onderwijs geconfronteerd met een taal die die niet de hunne is – een abstracte taal, of vaktaal. De taallessen in het voortgezet onderwijs bereiden niet genoeg voor op de taal in het hoger onderwijs”, aldus de lector. “Wat studenten nodig hebben, is taalbewust hoger onderwijs met docenten die zich bewust zijn van de vele verschillende talige achtergronden van studenten en hun ondersteuningsbehoeften gaandeweg het curriculum.”
Het negeren van taal is een bom onder kansengelijkheid, beaamde Van Kruiningen de woorden van Ron Bormans, bestuursvoorzitter van de Hogeschool Rotterdam.
Taal als reden voor uitval
Veel opleidingen maken de taaleisen voor studenten echter niet expliciet. Dat resulteert de facto in een verborgen curriculum; studenten worden immers wel beoordeeld op hun taalgebruik – ook als ze daarop onvoldoende konden oefenen. “Combineren we die kennis met het feit dat de uitval in het eerste jaar van het hoger onderwijs vaak behoorlijk hoog is, en horen we van vroege uitvallers bij Hogeschool Rotterdam dat schrijfvaardigheid een belangrijke drempel was, dan kunnen we concluderen dat dit een urgent thema is.”
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
De overgang van voorbereidend naar hoger onderwijs is dan ook één van de speerpunten in Van Kruiningens lectoraat, evenals taligheid bij het afstuderen en in de beroepspraktijk. Zo hoort Van Kruiningen binnen haar hogeschool dat opleidingsteams lang niet altijd weten welke talige competenties belangrijk zijn in de beroepspraktijk. Om dat te verbeteren, gaat de lector met een aantal opleidingen aan de slag met een werkveldverkenning. “Die verkenning vertalen we natuurlijk terug naar de curricula.”
Gebrek aan systematisch onderzoek
Steeds meer opleidingen in het hbo zien een curriculumbrede, vak-geïntegreerde aandacht voor taal als een goede strategie om de taalontwikkeling van studenten te stimuleren. Daarbij gaan studenten aan de slag op de plek waar taal er daadwerkelijk toe doet, aldus Van Kruiningen.
Ook de taalvisie van Hogeschool Rotterdam is op die leest geschoeid. Sinds de opleiding Bedrijfskunde van de hogeschool taal een belangrijke plaats heeft gegeven, is het studentsucces bij de opleiding noemenswaardig toegenomen, vertelde een docent tijdens de openbare les. “Studenten schrijven na een half jaar onderwijs uitdrukkelijk gestructureerder, bondiger en inhoudelijker. Herkansingen zijn nu uitzonderingen.”
In de maand april doet ScienceGuide onderzoek naar de ervaringen met en opvattingen over het Erkennen en Waarderen-programma. Alle wetenschappers van universiteiten en kennisinstellingen worden uitgenodigd de enquête in te vullen. Klik hier voor de enquête (en hier voor de Engelstalige versie).
Zo’n proces vraagt echter veel van docenten. Daarnaast geschiedt de vak-integratie van taal binnen Hogeschool Rotterdam nog op veel verschillende manieren, maar is er gebrek aan systematisch zicht op de opbrengsten, voorwaarden en belemmeringen. “Er is heel weinig systematisch onderzoek naar die resultaten. In onderbouwingen van beleidsteksten wordt dan ook weinig verwezen naar empirische onderzoeken”, aldus Van Kruiningen. De uitkomsten van recente onderzoeken die wel voorhanden zijn, brengt de lector samen met enkele docent-onderzoekers middels een literatuurstudie in beeld.
Taal is ook iets voor de vakdocent
Veel vakdocenten vinden dat zij niet over taal gaan, of hebben daarbij vooral oog voor de ondergrens van taalvaardigheid. Taal is echter geen apart onderdeel van het hoger onderwijs, benadrukte Van Kruiningen.
“Het moet juist geïntegreerd zijn in het curriculum. Dat betekent niet dat elke vakdocent een taaldocent moet zijn, maar wel een taalbewuste docent. Docenten vormen een belangrijke succesfactor in de vak-integratie van taal.” De lector wil daarom toewerken naar een combinatie van vak- en taaldoelen. “Zo kunnen studenten bij het werken aan beroepscompetenties gelijktijdig werken aan talige beroepscompetenties.”
