‘Leven lang leren behoudt werknemers in de zorg’
Waar universiteiten en hogescholen steeds meer op elkaar gaan lijken, zijn er ook initiatieven die hun eigen koers varen. Zo’n initiatief is HAN VDO, dat verpleegkundige vervolgopleidingen voor professionals verzorgt. Met post-initieel onderwijs vult deze opleiding een niche tussen het hbo- en masterniveau. ScienceGuide sprak met Jeanne Derks, opleidingscoördinator van de post-hbo Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige (SPV) aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), over een leven lang leren in de zorgpraktijk.
Flexibele opleiding in de zorg
De opleidingen in het post-hbo zijn bedoeld voor afgestudeerden in de hbo-zorg die werkzaam zijn als verpleegkundige, zegt Derks. Gedurende een of twee jaar besteden studenten gemiddeld 20 tot 40 dagen aan hun opleiding. “Zo kunnen ze een kop zetten op hun hbo-opleiding door middel van verdieping en verbreding, zodat zij op hbo-niveau kunnen blijven denken en werken. Het allerbelangrijkste is om het carrièreperspectief van verpleegkundigen te verbreden en verdiepen. De opleiding is dus geen hbo-studie of pre-master, maar is bedoeld ter aansluiting op de flexibilisering en globalisering van de arbeidsmarkt.”
Om deze reden heeft HAN VDO de opleidingen laten kwalificeren volgens NLQF niveau 6, vervolgt Derks. “Wij willen met elkaar een niveau afspreken waarop werkgevers, maar ook patiënten kunnen rekenen. De verpleegkundigen die bij ons afstuderen, kunnen theoretische kennis toepassen in de praktijk en omgekeerd praktijkkennis aan de theorie toetsen. Zij nemen de leiding over moeilijke werkprocessen en kunnen beargumenteerd afwijken van protocollen. Zo kunnen zij de passie voor hun vak vasthouden.” De leervragen die de post-hbo’ers hebben, vinden dus hun weg binnen een leven lang leren.
Waaiergedachte
De herwaardering van hogescholen ten opzichte van universiteiten past goed in de waaiergedachte van minister Dijkgraaf, weet Derks. “We zien dat verpleegkundigen met onze opleiding makkelijker doorstromen naar masteropleidingen. Ook merken we weinig concurrentie bij medische opleidingen aan de universiteit. Verpleegkundigen in ziekenhuizen willen graag een opfrisser, bijvoorbeeld over e-health. Daarentegen willen bijvoorbeeld SPV’ers vaak een nieuwe uitdaging, een betere carrièrepositie of een ander salaris.” De brug naar een erkende masteropleiding is dan ook sneller geslagen.
Tegelijkertijd blijft het verschil met een erkende masteropleiding tot specialistisch verpleegkundige behouden, beseft Derks zich. “Waar verpleegkundigen begeleiden, verzorgen en verplegen als kerntaken hebben, blijven sommige handelingen voorbehouden aan anderen. Dit is echter niet een kwestie van hiërarchie, hoewel dat in de zorg nog wel vaak zo wordt gezien. Als de dokter aan komt zetten met zijn pillenboekje, dan is de verpleegkundige de ogen en oren van de dokter jegens de patiënt.”
Bij HAN VDO vraagt men juist verpleegkundig leiderschap van de studenten, stelt Derks. “Als we willen dat patiënten de regie nemen over hun eigen leven, welzijn en zorgvragen, dan moeten onze verpleegkundigen zich niet ondergeschikt opstellen. Zij moeten parallel regie nemen en de eigen regie van de patiënt niet schaden. Verpleegkundigen worden op veel plekken gewaardeerd, maar ik denk dat er nog werk aan de winkel is. In plaats van ‘de dokter weet het’ is een cultuurverandering wenselijk en noodzakelijk.”
Terugkoppeling aan praktijk in de zorg
Afgestudeerden van het post-hbo staan met het ene been in de theorie en het andere in de praktijk, aldus Derks. Een voorbeeld zijn de zogenaamde DOP’ers (Docent Onderzoekers Praktijk). “Duale docenten verdelen hun tijd tussen de HAN en het werkveld. Daar helpen zij professionals met de praktijkbegeleiding van collega’s. Zo mengt de opleiding het leren van theorie met het werken in de praktijk, maar koppelen we de praktijk ook terug naar de theorie. Veel afgestudeerden worden na twee jaar praktijkbegeleider, buddy of gastdocent. We willen dit leren in de praktijk nog sterker maken.”
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
De arbeidsmarkt reageert in ieder geval positief op de “stevige, zelfbewuste professionals” die HAN VDO aflevert, volgens Derks. “Instellingen willen graag dat hun mensen over de grens van de eigen afdeling en vakgebied kunnen kijken. Het gaat niet alleen om patiënten genezen, maar ook om hen bewuster te maken. Wat wij doen, sluit aan bij wat de GGZ en patiëntenorganisaties vragen: praten met in plaats van tegen patiënten, zodat ze kunnen kiezen voor preventie in plaats van alleen genezing.”
Werkgevers lijken niet bang te zijn dat hun meer flexibele werknemers het nest sneller ontvlieden. “Met een vervolgopleiding kunnen zij werknemers juist binden en boeien. Op het moment hebben ze veel zzp’ers in dienst. Aan de ene kant kunnen die meer regie nemen over hun carrière, maar aan de andere kant is het ook risico op een uitholling van het sociale stelsel als het collectieve denken in de zorg verdwijnt. Onze opleidingen helpen om duurzame arbeidsrelaties aan te gaan.”
Zelfbewuste studenten
Net als werkgevers zijn ook werknemers zeer tevreden over de zorg-vervolgopleidingen, weet Derks. “Negen van de tien afgestudeerden zegt veel geleerd te hebben over niet alleen het vakgebied, maar ook zichzelf. Verpleegkundigen die kiezen voor een vervolgopleiding zijn vaak doeners die al wat ouder zijn. Voor hen is zelfreflectie soms nogal confronterend, maar na afloop zeggen ze dat het hen enorm verder heeft geholpen. Daarvoor doen we het hier.”
Het is bij HAN VDO de bedoeling dat studenten zelf de regie nemen over hun onderwijs. Daartoe is de motivatie belangrijk, benadrukt Derks. “Het gaat niet om het diploma, maar om het leren. De leeruitkomsten liggen vast, maar wat verstaat de student daaronder en wat heeft die van ons nodig om te slagen?” Bij de meeste studenten betaalt de werkgever het bedrag voor de opleiding, die vaak voor de helft in eigen tijd en voor de helft in werktijd wordt gevolgd. Dit vindt Derks best belastend. “Werkgevers zijn soms wat star. Geef studenten even de ruimte, want daar heb je later plezier van.”
Op haar beurt draagt de opleiding zorg voor de kwaliteit van het diploma, zegt Derks. “Uiteindelijk zijn de leerdoelen afgeleid van en afgestemd op de benodigdheden van de beroepspraktijk. Door de aansluiting op het landelijk expertisegebied SPV garanderen we dat afgestudeerden geregistreerd worden en zij zorgdeclaraties kunnen factureren. Ook zorgen we dat we qua vraag en aanbod van studenten Nederland kunnen bedienen. Het gaat om niet alleen kwaliteit, maar ook kwantiteit. De kwaliteit van de opleidingen kunnen we borgen door voldoende studenten te hebben.”
Leven lang leren in de zorg
Een andere kwaliteitsinjectie in de vervolgopleidingen komt door de kruisbestuiving met reguliere verpleegkundestudies, vertelt Derks. “Docenten, lectoraten en academies zijn bij beide betrokken. Zo willen we een doorlopende leerlijn voor professionals creëren: van hbo naar vervolgopleiding, via praktijkopleiders en gastdocenten naar masters. Met flexibel onderwijs willen we studenten binden, want zij brengen kennis uit de praktijk terug. Zo dragen we bij aan een leven lang leren.”
Vanuit dit oogpunt wil de HAN investeren in duurzame samenwerkingsverbanden binnen de regio, stelt Derks. “Onderwijs ontwikkelen is duur. Als we instellingen bij ons betrekken door regelmatig bijscholing aan medewerkers aan te bieden, kunnen we tegelijkertijd het onderwijs verbeteren en de handelingsbekwaamheid van professionals vergroten. De HAN denkt ook na hoe zij kan blijven bestaan en medewerkers in dienst kan houden, zeker nu er krimp in studentenaantallen wordt verwacht. Door mensen uit de praktijk binnen te halen, houden we kennis beschikbaar voor de samenleving.”
