Bsa belangrijke oorzaak van stress en onbehagen bij studenten
Het bsa als komt als stressfactor naar voren in het rapport “Harder, better, faster, stronger? Een onderzoek naar de risicofactoren en oplossingen van prestatiedruk en stress bij studenten“. Het rapport is in opdracht van het ministerie van OCW opgesteld door het Trimbos-instituut, ECIO en het RIVM. Het onderzoek van deze instanties biedt inzicht in de risicofactoren van stress en prestatiedruk en de achtergronden daarvan.
Het doel van dit onderzoek is om een goed landelijk beeld te krijgen van het probleem van de mentale gezondheid van studenten. De onderzoekers hebben gebruikgemaakt van kwalitatieve interviews, literatuurstudies en enquêtes onder studenten.
Vermijden van studievertraging
Studenten ervaren ‘prestatiedruk’ als de druk om aan allerlei verwachtingen te voldoen: zowel van henzelf, de opleiding als de omgeving, schrijven de onderzoekers. Prestatiedruk hangt volgens de studenten grotendeels samen met alles rondom de opleiding, bijvoorbeeld de verwachting om hoge cijfers te halen en het vermijden van studievertraging.
Prestatiedruk ontstaat ook doordat studenten betwijfelen of ze aan al deze verwachtingen kunnen voldoen. De druk concentreert zich voornamelijk rond belangrijke momenten in de opleiding, zoals tentamenperiodes, scriptieperioden of deadlines van opdrachten.
Streven naar hoge cijfers
Het hoger onderwijs kent verschillende selectiemomenten waarbij de studievoortgang ertoe doet, bijvoorbeeld bij het uitgeven van een bsa en de propedeuse, of voor toelating tot bepaalde opleidingen, minors, masters en honoursprogramma’s. Al deze selectiemomenten leggen druk en stress op studenten om binnen een bepaalde tijd aan specifieke eisen te voldoen, aldus de onderzoekers.
Deze selectiemomenten leiden ook tot sociale vergelijkingen, waarbij studenten hun eigen studievoortgang vergelijken met die van medestudenten. De persoonlijke leertrajecten van studenten kunnen echter sterk variëren.
Studenten ervaren vaak hoge verwachtingen, zowel van henzelf als van anderen. Ze streven naar hoge cijfers, proberen studievertraging zoveel mogelijk te vermijden en hechten veel belang aan nominaal afstuderen. Met name het vermijden van verdere studievertraging zorgt voor veel druk en stress bij studenten.
Persoonlijk leertraject vertroebelt
Volgens de onderzoekers is het van groot belang om juist nadruk te leggen op de persoonlijke ontwikkeling van studenten. Hun individuele leertrajecten kunnen immers afhankelijk zijn van diverse persoonlijke uitdagingen.
Het is daarom belangrijk dat er voor zowel studenten als instellingen geen financiële consequenties verbonden zijn aan bijvoorbeeld langer doorstuderen of stoppen met studeren. Deze financiële prikkels, die er nu wel zijn, vertroebelen de focus op het persoonlijke leertraject van de individuele student, aldus de onderzoekers.
Bovendien blijkt uit het onderzoek dat hoge verwachtingen en grote keuzevrijheid enerzijds en het ontbreken van normatieve kaders anderzijds ertoe leiden dat studenten moeite hebben met het maken van de beste keuzes. Hun vaardigheid om zelfstandig goede keuzes te maken is vaak nog volop in ontwikkeling. Daarnaast laat bijvoorbeeld het bsa weinig ruimte en tijd voor het maken van fouten en het ontwikkelen op een eigen tempo. Er lijkt al helemaal geen ruimte te zijn om even pas op de plaats te maken wanneer studenten uitdagende levensgebeurtenissen tegenkomen, aldus de onderzoekers.
Open zijn over hun gevoelens
Het ontwikkelen van sterke mentale gezondheidsvaardigheden kan studenten steviger in hun schoenen laten staan. Als ze meer weten over mentale gezondheid en risicofactoren, beter begrijpen wat stress is en wanneer dit ongezond wordt, en vaardigheden zoals openheid en omgaan met tegenslag ontwikkelen, wordt de kans vergroot dat studenten beter kunnen omgaan met prestatiedruk en stress, staat in het rapport.
Ook moeite met het vinden van huisvesting levert studenten veel stress op, blijkt uit het rapport. Dit heeft te maken met een groot tekort aan studentenkamers of de onbetaalbaarheid ervan door hoge maandelijkse lasten. Het groeiende tekort aan kamers en gebrek aan huisvesting lijkt de toegankelijkheid van het onderwijs te verminderen voor studenten die verder van de onderwijsinstelling af wonen, aldus de onderzoekers.
Studieschuld zorgt ook voor veel stress
Studieschuld is een andere grote bron van stress. Studenten maken zich zorgen over de opgebouwde schuld en het moeten terugbetalen van de lening, lieten ze de onderzoekers weten. Ze vrezen de gevolgen die dit heeft voor hun toekomstige plannen, bijvoorbeeld bij het zoeken van een huis.
De hoge mate van prestatiedruk en stress die studenten ervaren komt voornamelijk voort uit een opeenstapeling van onzekerheden, luidt de belangrijkste conclusie van het onderzoek. Deze opeenstapeling leidt tot een sterk gevoel van onbehagen en overbelasting, aldus de onderzoekers. Veel studenten voelen zich overweldigd door de hoge eisen, verwachtingen en verantwoordelijkheden.
Daarom stellen de onderzoekers dat het oplossen van dit probleem niet alleen de verantwoordelijkheid is van de individuele student, maar dat het ook de verantwoordelijkheid van onderwijsinstellingen en de maatschappij als geheel is. Het is belangrijk om maatschappelijke obstakels aan te pakken, waarbij studenten een stem krijgen in maatschappelijke discussies die invloed hebben op hun toekomstperspectief, schrijven ze. Het oplossen van prestatiedruk en stress vereist dus inspanningen op individueel, onderwijs- en maatschappelijk niveau.
