Leidinggevende in het hbo cruciaal voor veilig werkklimaat
Dit blijkt uit de analyses van een onderzoeksnotitie door Zestor, het arbeidsmarkt- en opleidingsfonds van het hbo. De notitie is deel van een breed onderzoek door de Rijksoverheid naar de tevredenheid van medewerkers in de publieke sector.
Verbale agressie
Vanuit het hoger onderwijs (hbo en wo) komen zo nu en dan signalen in de media over een onveilige werkomgeving. Ruim een op de tien hbo-medewerkers (onderwijzend en overig personeel) heeft wel eens te maken gehad met verbale agressie door collega’s of leidinggevenden in de afgelopen 12 maanden. Bijna hetzelfde percentage medewerkers heeft in het hbo te maken gehad met pesten door leidinggevenden en collega’s. Bedreiging, intimidatie, ongewenste seksuele aandacht en fysieke agressie komen minder vaak voor.
Binnen het hbo verschilt het aandeel medewerkers dat te maken heeft met ongewenst gedrag naar bepaalde persoonskenmerken. Medewerkers onder de 35 jaar geven aan vaker te maken te hebben met ongewenste seksuele aandacht (3,8 procent van de mannen, 4,8 procent van de vrouwen in deze leeftijdscategorie). In de leeftijdsgroep 55+ lijden medewerkers vaker onder andere vormen van ongewenst gedrag, zoals verbale agressie, bedreiging of intimidatie en fysieke agressie.
Medewerkers met een migratieachtergrond hebben vaker last
Wanneer we kijken naar de achtergrond van medewerkers, dan valt op dat medewerkers met een niet-westerse migratieachtergrond vaker te maken hebben met ongewenste seksuele aandacht, bedreiging en of intimidatie, fysieke agressie en pesten dan medewerkers met een westerse migratieachtergrond of een Nederlandse achtergrond. Medewerkers met een migratieachtergrond hebben ook vaker met ongewenst gedrag van externen te maken.
Qua sekse stelt Zestor vast dat mannen vaker te maken hebben met bedreiging/intimidatie, fysieke agressie en pesten door leidinggevenden of collega’s. Vrouwen hebben vaker last van ongewenste seksuele aandacht en verbale agressie. Ook hebben vrouwen relatief vaker dan mannen te maken met alle vormen van ongewenst gedrag door externen.
Verder worden pesten en verbale agressie het vaakst door de leeftijdsgroep 45-54 jaar ervaren, terwijl ongewenste seksuele aandacht het vaakst bij de leeftijdsgroep onder 35 jaar voorkomt.Onderwijzend personeel lijdt iets meer onder verschillende vormen van ongewenst gedrag dan ondersteunend personeel.
Discriminatie in het hbo hoger dan in het mbo
In het hoger beroepsonderwijs heeft 8,4 procent van de medewerkers in de afgelopen 12 maanden discriminatie op de werkvloer ervaren. Dit percentage ligt hoger dan in het mbo (6,7 procent), maar lager dan in het wo (9,9 procent).
Een nadere analyse laat zien dat van de gespecificeerde discriminatiegronden leeftijdsdiscriminatie relatief het vaakst door de medewerkers wordt ervaren (3,4 procent). Verder blijkt dat vrouwen (in totaal 9,7 procent t.o.v. 6,5 procent van de mannen) en mensen met een niet-westerse migratieachtergrond (21,6 procent) vaker discriminatie ervaren. Dit aandeel ligt ook hoger in vergelijking met het mbo (20,5 procent) en het wo (18,3 procent).
Verder blijkt dat medewerkers met een niet-westerse migratieachtergrond een stuk minder positief zijn over het inclusieve werkklimaat dan medewerkers met een Nederlandse achtergrond. Een verdiepende analyse laat zien dat er meer discriminatie ervaren wordt door medewerkers (17,5 procent) wanneer het werkklimaat in lage mate als inclusief wordt beoordeeld dan wanneer het werkklimaat in hoge mate als inclusief wordt beoordeeld (2,8 procent).
Leiderschap borgt sociale veiligheid
In het algemeen ervaren medewerkers binnen het hbo het werkklimaat als sociaal veilig. Voor de meeste stellingen geldt dat bijna zeven op de tien medewerkers het ermee eens zijn. Met name de ervaren veiligheid om risico’s te nemen is echter laag in het hbo. Slechts iets meer dan de helft van de medewerkers ervaart het werkklimaat als veilig om risico’s te nemen.
Op organisatieniveau zien we dat beter leiderschap samengaat met minder ongewenst gedrag door collega’s en of leidinggevenden. Ook ongewenst gedrag door studenten en externen heeft invloed op de werkbeleving van medewerkers in het hbo. Het hangt samen met minder tevredenheid over het team en minder tevredenheid over de organisatie. Daarnaast zien we dat ongewenst gedrag door externen ervoor zorgt dat medewerkers een grotere herstelbehoefte hebben na een werkdag.
Gekeken naar de rol van de leidinggevenden in het hbo is de spreiding groot, zo zeggen de onderzoekers. Sommige medewerkers geven hun leidinggevende een lage beoordeling en andere een hoge. Ter illustratie: slechts een op de vijf medewerkers geeft hun leidinggevende gemiddeld een 4 of hoger op een schaal van 1-5. De andere medewerkers hebben gemiddeld een lager oordeel.
Transformationeel leiderschap heeft de toekomst
Medewerkers zijn het meest positief over het rekening houden met persoonlijke wensen: 73 procent is het hier (helemaal) mee eens. Van de medewerkers geeft 53 procent aan dat hun leidinggevende leiding geeft door het goede voorbeeld te geven en 59 procent dat hun leidinggevende zorgt voor goede samenwerking tussen medewerkers.
Op de vragen of de leidinggevende medewerkers inspireert met toekomstplannen (37 procent), uitdaagt om problemen in een ander daglicht te bekijken (40 procent) of het maximaal haalbare wil (42 procent) wordt minder positief geantwoord. Leidinggevenden met een transformationele leiderschapsstijl kunnen voor een deel de tevredenheid, bevlogenheid en betrokkenheid van medewerkers stimuleren doordat ze met hun leiderschapsstijl de sociale veiligheid op de werkvloer bevorderen, zeggen de onderzoekers van Zestor.
