Fel debat over internationalisering tekent zich af in hoger onderwijs
Gemiddeld komen er zes reacties binnen op wetten die openstaan voor internetconsultatie. In dit geval hebben 210 burgers en organisaties de behoefte gevoeld om te laten weten wat ze van de wet Internationalisering in balans vinden. Niet alleen studenten, maar ook bestuurders lijken erg gedreven te zijn door deadlines. Op de laatste dag dat men kon reageren op de internetconsultatie, zijn nog ruim 70 reacties binnengekomen. Deze reacties kwamen vooral van universiteits- en hbo-bestuurders met kritiek op het wetsvoorstel van minister Dijkgraaf om meer grip te krijgen op internationalisering. Sommigen hebben de deadline ook niet gehaald, zoals sociaalgeograaf Josse de Voogd, de medeauteur van het veelgeprezen ‘Afgehaakt Nederland’. Hij waarschuwt al jaren voor de tweedeling in de samenleving, die wordt versterkt door de verengelsing van universiteiten.
Verengelsing versterkt de kansenongelijkheid
De Voogd, die zegt zijn commentaar nu naar de Tweede Kamer te sturen, is blij met deze wet. Hij vreest echter dat de goedgeorganiseerde lobbykracht bij de voorstanders van verengelsing dit uiteindelijk een ongelijke strijd zal maken. De Voogd roept de minister en de Kamer op niet te zwichten voor deze lobby en niet met vage formuleringen en sluiproutes te komen. Zij moeten juist hun verantwoordelijkheid nemen, want de verengelsing van universiteiten versterkt de kansenongelijkheid. De drempel voor veel groepen in de samenleving om de universiteit te betreden wordt vergroot, waardoor vwo’ers eerder voor het hbo kiezen in plaats van de universiteit, zo stelt De Voogd.
De Voogd was dus net te laat, stelde hij teleurgesteld vast, maar de studentenbond LSVb was met vier minuten voor de deadline van zaterdag middernacht nog wel net op tijd. De LSVb waarschuwt voor ‘overbevolking’ van universiteiten als instellingen doorgaan met het werven van internationale studenten. Daar is nu niets over opgenomen in deze wet. Ook studentenbond ISO wil dat instellingen zich aan de afspraken houden rondom de internationale werving van studenten.
Toen de minister in juni aankondigde dat twee derde van elke bacheloropleiding in het Nederlands moest, leidde dat tot veel onrust in de sector. Al snel kwamen er echter verhalen in de media dat het allemaal zo’n vaart niet zou lopen en dat de minister heus niet zo streng zou ingrijpen. Nu het wetsvoorstel deze zomer openstaat voor consultatie en de minister dus in een nieuwe wet heeft opgetekend wat hij allemaal van plan is, blijkt de soep wel zo heet te worden gegeten als die ook tijdens het debat in juni werd opgediend. Het resultaat is dat de onrust allerminst is gaan liggen.
UNL: de overheid is onbetrouwbaar
De reacties van de koepels UNL en VH zijn beide afwijzend; zij vinden het een onbesuisd wetsvoorstel. UNL spreekt zelfs van een onbetrouwbare overheid. Volgens de koepels moet een hoop aan het wetsvoorstel veranderen om veel hetzelfde te houden. Zij willen geen wetten, maar willen vasthouden aan de bestaande afspraken.
De koepels pleiten ervoor om vooral het gesprek voort te zetten in bestuurlijke afspraken zoals die zijn gemaakt in de zomer van 2022. De politieke discussie over internationalisering is echter in een stroomversnelling gekomen toen bleek dat een aantal universiteiten lak had aan die bestuurlijke afspraken. Deze instellingen startten toch nog volop nieuwe Engelstalige opleidingen en wierven internationale studenten op beurzen, terwijl ze de minister beloofd hadden dat niet meer te doen.
In het hbo wordt door verschillende bestuurders aangegeven dat het probleem van de universiteiten nu op het bordje van de hogescholen wordt geschoven. Ook wijzen zij erop dat het probleem van overvolle collegezalen in de Randstad niet het probleem mag worden van provinciale hogescholen door deze uniforme maatregelen.
Het aantal internationale studenten daalt juist in het hbo
Nu wordt er met één wet een maatregel over het gehele hoger onderwijs uitgerold, terwijl van problemen met overvolle klassen en tanende kwaliteit in het hbo juist geen sprake is. Integendeel, het aantal internationale studenten daalt er zelfs, ook dit nieuwe collegejaar 2023-2024, zo stellen Inholland en de HAN vast. “De massa en bijkomende kwaliteitsproblemen manifesteren zich met name in het wo, bij enkele kennisinstellingen als ‘grootverbruikers’ van internationale instroom en vooral binnen masteropleidingen. We roepen op om in het wetsvoorstel juist op die plekken naar de oplossingen te zoeken. Dus niet in de volle breedte van de onderwijssector en in de doorlopende leerlijn door ook het hbo en de Ad’s aan strenge eisen te laten voldoen,” zegt Rob Verhofstad, voorzitter van de HAN.
Wat opvalt, is dat veel universiteiten ook niet van zich hebben laten horen. Een voorbeeld is de UvA, die deze discussie over internationalisering toch al jaren op de agenda zet door te stellen dat er snel nieuwe wetgeving moet komen om de instroom te beheersen. Universiteiten in krimpregio’s hebben zich wel laten horen, zoals de RUG, die stelt dat ook de regio internationaal talent nodig heeft: “We bevinden ons in een krimpregio en met deze wet zal het tekort groter worden. Naast de meerwaarde van de international classroom voor onze studenten hebben we de internationale talenten hard nodig.”
Limburg moet vrezen voor de toekomst
Het CvB en de decanen van de Universiteit Maastricht zeggen met zoveel woorden dat deze wet de economische doodsteek voor Limburg zou betekenen. “Mocht de universiteit onverhoopt haar internationale koers niet meer kunnen volgen, dan zullen de effecten voor onze universiteit en voor de regio onevenredig hard zijn, zelfs in een mate die doet vrezen voor onze toekomst en voor het welvaren van de regionale samenleving.”
Ere wie ere toekomt: Beter Onderwijs Nederland (BON), dat al zo’n vijftien jaar ageert tegen de verengelsing, krijgt nu eindelijk loon naar werken als deze wet wordt uitgevoerd. Zij zijn blij met deze wet en vinden dat die hier en daar nog wel aangescherpt kan worden, want er zitten mazen in de wet of regelingen die niet helemaal juridisch afgedicht zijn. BON vreest dat universiteiten de wet weer op grote schaal gaan misbruiken om de huidige verengelsing gewoon door te zetten.
Laat zeventienjarige internationale studenten niet het profiel van universiteiten bepalen
Op het eerste gezicht steunen de werkgevers van VNO-NCW de universiteiten in hun oproep om niet met nieuwe taalwetgeving te komen. Zij spreken van een wetgevingskanon, dat een heel klein specifiek probleem wil oplossen. Wel herhalen zij daarbij de oproep van de VVD in de Kamer dat zeventienjarige (internationale) studenten, die nu allemaal zouden kiezen voor psychologie en politicologie, niet het profiel van het universitaire landschap moeten bepalen. Het is dan ook zaak de financiering aan te passen om de prikkel uit het systeem te halen vooral internationale psychologiestudenten op te leiden. VNO-NCW wil dan ook dat OCW meer regie neemt, want anders gaan universiteiten de echt moeilijke keuzes uit de weg. De werkgevers vinden dat de vraag van de arbeidsmarkt leidend moet zijn, ook in de discussie over internationalisering.
Hoge werkdruk zal verder toenemen
Helaas zijn er ook veel anonieme pogingen gedaan om het maatschappelijke en politieke debat over deze wet te voeren, die vanzelfsprekend niet kunnen worden opgenomen in dit artikel. Toch zijn daarnaast nog genoeg inhoudelijke reacties gekomen. Een voorbeeld is prof. Casper Albers van de Rijksuniversiteit Groningen, die uitgebreid uiteenzet wat de gevolgen zouden zijn voor zijn opleiding. Hij waarschuwt voor de hoge werkdruk die zal ontstaan voor docenten als veel onderwijs moet worden overgenomen door Nederlandstalige docenten.
René Gabriëls, universitair docent aan de Universiteit Maastricht, is juist blij met deze wet. “Het wetsvoorstel geeft gelukkig te kennen dat het onderwijsbeleid niet alleen de belangen van academici in het oog moet houden, maar ook die van niet-academische burgers in Nederland. De bestuurders van universiteiten geven zich echter nauwelijks rekenschap van de belangen van burgers die niet direct betrokken zijn bij het hoger onderwijs.”
