Kamer verbolgen over schendingen van wetenschappelijke integriteit door de UvA
Voor de zomer heeft Pieter Omtzigt Kamervragen gesteld aan de minister over sponsorcontracten tussen Netflix en de UvA. Uit onderzoek van Follow the Money bleek dat Netflix sponsorcontracten sluit in de vorm van sideletters (memo’s) met de afdeling fiscaal recht van de Universiteit van Amsterdam. Daarmee krijgt het beursgenoteerde miljardenbedrijf voor een luizige 550.000 euro inspraak in de academische discussie over hoe bedrijven als Netflix in de toekomst fiscaal belast moeten worden.
Omdat de minister niet in staat bleek de vragen binnen acht weken te beantwoorden, moest hij naar de Kamer komen tijdens het Vragenuur. Omtzigt somde voor de minister nog even de feiten op. “De afdeling Belastingrecht van de Universiteit van Amsterdam is een onderzoeksproject gestart naar de fiscale aspecten van de digitale economie. Met sponsoren zoals Netflix voor €557.000, Ernst & Young met €400.000 en een Italiaans belastingadvieskantoor, Gatti Pavesi Bianchi Ludovici, met ook nog €120.000. Via de Wet open overheid kwamen er sideletters naar boven.”
Netflix krijgt stem in de wetenschappelijke discussie
Dat waren heuse sponsorcontracten, zei Omtzigt. “In ruil voor sponsoring zegt de UvA aan Netflix een stem toe in de academische discussies over hoe bedrijven als Netflix in de toekomst belast moeten worden. Netflix krijgt zelfs een stem in de aanbeveling die de UvA doet aan beleidsmakers. Denk daarbij aan de OESO, de EU of Nederlandse ambtenaren.”
“Als klap op de vuurpijl belooft de UvA Netflix te zullen helpen met het beter uitleggen aan de samenleving dat Netflix niet aan agressieve belastingontwijking zou doen”, brieste het Twentse Kamerlid verontwaardigd. “Wat vindt de minister hiervan? En voldoet de UvA aan de beleidslijn wetenschappelijke integriteit van de universiteit? Want daar is een code voor.”
Minister kon nauwelijks een grimas onderdrukken
De minister moest erkennen dat hier wel sprake was van een schijn van belangenverstrengeling en kon daarbij nauwelijks een grimas onderdrukken over deze schendingen van de wetenschappelijke integriteit. “De heer Omtzigt noemt deze sideletter, getiteld ‘Benefit of Partnering.’ Daar staan een aantal dingen in die inderdaad de aandacht vragen. Ik ben geen belastingrechtsdeskundige, maar dit roept ook voor mij toch wel de schijn op van belangenverstrengeling. Dit soort aanbiedingen gaan voorbij aan de grenzen van de integriteit. ”
De UvA ontkent echter dat er uiteindelijk dit soort voordelen zijn afgesproken in de deal, zo zei de minister. “De Universiteit van Amsterdam geeft aan dat de in de memo opgenomen of aangeboden voordelen geen onderdeel zijn van de uiteindelijk afgesloten overeenkomst. Ik heb er nog extra navraag naar gedaan en gehoord dat in de praktische uitwerking van dat contract deze elementen niet zijn vormgegeven.”
Minister Dijkgraaf, die zelf hoogleraar was aan de UvA, stelt dat dit geval van Netflix niet op zichzelf staat bij de Amsterdamse universiteit. “De UvA heeft ook aangegeven dat ze een interne evaluatie gaan doen naar de uitvoering van dit betreffende onderzoeksproject, mede in het licht van die Nederlandse code wetenschappelijke integriteit. Ik heb de Universiteit van Amsterdam ook nadrukkelijk gevraagd of bij deze evaluatie de vraag kan worden meegenomen hoe het heeft kunnen gebeuren dat dit memo is opgesteld. Er zijn ook goede indicaties dat dit niet het enige is. Dat betekent dat er bij mij vragen zijn over de processen en procedures rondom wetenschappelijke integriteit in deze specifieke vakgroep. Ik ga de UvA ook nadrukkelijk vragen of er nog andere sponsorcontracten zijn die deze aandacht behoeven. Het feit dat je dit aanbiedt, is gewoon al fout.”
Peanuts voor dit miljardenbedrijf
Volgens Omtzigt is er dus helemaal geen sprake van een incident, maar gebeurt dit met veel meer bedrijven in Amsterdam. Dit is tegen het zere been van de voorman, wiens partij momenteel als grootste wordt gepeild. “Dat zit me dwars, want de vakgroep fiscaliteit van de Universiteit van Amsterdam bestaat vooral uit parttimehoogleraren die aan de Zuidas werken. Zij sluiten niet één keer maar drie keer zo’n contract af en niemand grijpt in. We hebben in Nederland tig hoogleraren die over de vennootschapsbelasting gaan, over de winstbelasting en de manier waarop je die kunt ontwijken. Voor Netflix is €557.000 natuurlijk leuk, maar dat is een bedrijf dat per kwartaal anderhalf miljard dollar winst maakt. Voor dat bedrijf is het dus peanuts en daarmee verdedigt het op deze wijze ook zijn model.”
Het stoorde Omtzigt dan ook dat er bij de hoogleraren fiscaliteit nogal een blinde vlek zit, of anders gezegd: er wel een heel eenzijdige liefde is voor vennootschapsbelasting. “We hebben geen hoogleraar toeslagen in dit land. We hebben tig problemen met toeslagen, bijvoorbeeld wat betreft de vraag hoe je die moet inrichten, maar geen enkele hoogleraar belastingrecht neemt de moeite om het toeslagenstelsel te bekijken. En weet u waarom? Dat is zo vanwege dit soort verwerpelijke contracten. Wilt u deze week nog een gesprek met de UvA aangaan en vertellen dat dit niet kan? Wilt u er bij de UvA op aandringen dat er binnen een jaar een hoogleraar toeslagen komt?”
De minister beloofde deze week nog in gesprek te gaan met het bestuur van de UvA, maar kon geen toezeggingen doen over nieuwe leerstoelen en het toeslagenstelsel. Omtzigt hoopte wel dat universiteiten deze oproep niet naast zich neer gaan leggen. “Ik hoor ook graag terug van de universiteiten — dat kan deze universiteit of een andere zijn — of ze onderzoeksprogramma’s naar het toeslagenstelsel als zodanig starten. Iedereen worstelt ermee: wat moet ermee gebeuren? Als de universiteiten in Nederland alleen maar dingen doen waarvoor ze gesponsord worden, dan zijn we echt op de verkeerde weg.”
“UvA verloochent wetenschappelijke integriteit“
Lisa Westerveld van GroenLinks geloofde ook niet in zelfregulering op dit punt van UNL, KNAW en NWO, die de code wetenschappelijke integriteit hebben opgesteld. “De code gaat uit van zelfregulering. Mijn vraag aan de minister is: wordt het niet tijd dat een externe instantie, bijvoorbeeld de Onderwijsinspectie, eens goed onderzoek gaat doen naar deze vakgroep, naar wat er allemaal is gebeurd, naar dit soort contracten, naar integriteit, naar openbaarheid? Dan laten we dit echt over aan bijvoorbeeld de Inspectie.”
De minister voelde daar niet veel voor en blijft geloven in zelfregulering. Dit leidde ook weer tot teleurstelling bij Peter Kwint van de SP. “Zes Zuidas-consultancykantoren hebben zich ingekocht bij vier universiteiten. Ze dicteren het onderzoeksprogramma, ze verdeelden de bijzondere hoogleraarschappen en ze schenden het aanzien van de wetenschap. Of die sideletter van de UvA nou wel of niet geleid heeft tot een contract, feit is dat de UvA adverteert met het verloochenen van de eigen wetenschappelijke integriteit. Dan werkt die code toch niet?”
Minister Dijkgraaf bleef echter volharden in het goede gesprek en zelfregulering.
