‘Professional doctorate is de nieuwe doorbraak in het beroepsonderwijs’
In het auditorium van de Haagse Hogeschool bleef vrijwel geen enkele stoel onbezet: onderzoeksminnenden uit het hbo waren in groten getale afgereisd naar de hofstad om de eerste stappen van het professional doctorate te vieren. ‘De nieuwe doorbraak in het beroepsonderwijs’, luidde de trotse boodschap op het grote scherm.
Het professional doctorate is de praktijkgerichte evenknie van een promotietraject aan een universiteit: de bovenste onderwijslaag die een proeve van bekwaamheid inhoudt. In het wetenschappelijk onderwijs betreft dat bekwaamheid als onderzoeker, in het hbo betreft dat bekwaamheid op het gebied van onderzoekend vermogen.
Leg titel ‘professional doctorate’ vast in de wet
Al sinds tenminste 2005 wordt nagedacht over een PD-traject in het hbo, zo blijkt uit VSNU-notulen die de redactie van ScienceGuide inzag. Vanaf 2019 werden doelgerichte voorbereidingen getroffen, vertelde Elisabeth Minnemann (bestuursvoorzitter van de Haagse Hogeschool) bij het verwelkomen van haar gasten. Daaronder bevond zich ook demissionair OCW-minister Robbert Dijkgraaf.
De Haagse bestuurder maakte meteen gebruik van het feit dat de demissionair minister in de zaal zat. De titel ‘professional doctorate’ is namelijk nog niet vastgelegd in de wet. “We hebben het nu over een pilot, maar we hebben een volwaardige titel nodig”, gaf ze hem mee.
Ook Huib de Jong, waarnemend voorzitter van Regieorgaan SIA, wist de demissionair minister te vinden. “Een pilot is natuurlijk tijdelijk, maar het is ondenkbaar dat het zo blijft. Als je mensen eenmaal een diploma geeft voor het professional doctorate, kun je dat niet meer intrekken.” Verder toonde De Jong zich verheugd over de jongste telg van het hbo-aanbod. “We gaan hiermee de meesters in het vak opleiden, de mensen die de specifieke karaktertrekken van het praktijkgericht onderzoek uitdragen.”
Onderzoekers aan het woord
Het waren echter niet de bestuurders maar de PD-kandidaten die centraal stonden. Vier van hen, waaronder NHL Stenden-onderzoeker Huibert-Jan Lekkerkerk, gaven een korte presentatie over hun onderzoek.
“De zeespiegel stijgt. Dat doet ‘ie al heel lang en dat gaat ook nog wel even door”, begon Lekkerkerk. “Om ons daartegen te verdedigen, bouwen en verstevigen we dijken. Die worden keurig ontworpen op een tekentafel met rechte lijntjes, maar daarna gaan we naar buiten en komen er immense werktuigen aan te pas. Vervolgens gaan we kijken of hetgeen we hebben gemaakt overeenkomt met hetgeen we hebben bedacht. Dat laatste valt vaak vies tegen: meten blijkt niet exact weten. De vraag van mijn onderzoek is daarom: hoe sluiten we die cirkel en houden we de waterveiligheid op peil door zeker te weten dat we aan het eind van de rit hebben gemaakt wat we bedacht hadden?”
Naast Lekkerkerk presenteerden ook Chinouk Filique de Miranda (ArtEZ), Lieke Dalstra (Hanzehogeschool) en Peter van der Aalst (BUAS) hun onderzoeksvragen.
De eerste generatie van het professional doctorate
Na vier korte presentaties kreeg demissionair minister Dijkgraaf de kans met de kandidaten in gesprek te gaan. “De eerste PhD-kandidaten waren waarschijnlijk wat middeleeuwse monniken in Italië, maar jullie zijn de eerste PD-kandidaten!”, wees hij hen op hun bijzondere positie binnen het Nederlandse bestel van hoger onderwijs.
“We hebben heel veel kennis, maar ik denk dat veel burgers dat niet zo ervaren”, zei de demissionair minister. “Daarnaast zie je veel domeinen in de maatschappij waar die kennis ontbreekt. Als mij wordt gevraagd naar het nut van kennis, dan zeg ik dat die de maatschappij ten goede komt. Hebben we echter ook kennis over de manier waarop die kennis de maatschappij ten nut kan zijn? Volgens mij wordt dat in deze onderzoeken duidelijker.”
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Lieke Dalstra, die onderzoek doet naar het verbeteren van de gezondheid in het Groningse, door aardbevingen getroffen Appingedam, gaf aan die vragen te herkennen uit haar eigen onderzoekspraktijk. “We hebben heel veel kennis en vullen veel met de beste bedoelingen in, maar we moeten beginnen bij de inwoner zelf. Waar we altijd praten óver, moeten we het gaan doen mét. Daarom hebben we wel heel veel mooie plannen, maar we weten nog niet waartoe die gaan leiden, want we moeten het samen met alle betrokkenen gaan doen.”
Interdisciplinariteit voor praktijkgericht onderzoekers niet nieuw
Dat is een uitdaging op zich, onderkende Dijkgraaf. “‘De wereld heeft problemen, de wetenschap heeft specialismes’, zegt men soms. Het valt me op bij deze PD-projecten dat er meerdere wetenschappelijke disciplines bij komen kijken. Het is me duidelijk waar de vraag zit, maar waar zit de kennis? Hoe ervaren jullie dat, en waar begin je dan?”
Voor veel praktijkgericht onderzoekers is dat niet nieuw, aldus Dalstra. “In Appingedam zijn we al langere tijd aan de slag, en ook binnen een gemeente heb je met allerlei verschillende domeinen, instanties en regelingen te maken. Het kost gewoon veel tijd om een netwerk te bouwen en overeen te komen waarheen je wilt.”
Onderzoek doen is als ademen
Een OCW-minister die zelf als wetenschapper zijn sporen heeft verdiend liet men niet gaan zonder hem om advies voor de PD-kandidaten te vragen. “Het is heel belangrijk om te beseffen dat het een proces is”, zei Dijkgraaf daarop. “Het is niet zo simpel als van ‘a’ naar ‘b’ gaan. De snelste weg van ‘a’ naar ‘b’ is een rechte lijn, maar bij dit soort onderzoek weet je niet waar ‘b’ ligt.”
Het is eigenlijk zoals ademen, illustreerde hij. “Eerst adem je heel diep in, tot iets in jou zegt dat je het kleiner wilt maken en wilt focussen. Dat is een heerlijk gevoel. Daarna begint het uitademen. Als je nog niet toe bent aan die focus, blijf dan zo veel mogelijk inademen. En geniet er ook een beetje van als je resultaten gaat vinden. Die gaan echt komen.”
Professional doctorate betekent veel voor positionering hbo
Ook de stem van ‘mister PD’ Frank van der Zwan, kwartiermaker professional doctorate vanuit de Vereniging Hogescholen, ontbrak niet. “Nederlandse hogescholen werken op veel domeinen samen met buitenlandse universiteiten. Daarbij wordt regelmatig vreemd gekeken naar het feit dat hogescholen hier geen doctoraatstraject kunnen aanbieden. Nu dat wel kan, worden we ook voor het buitenland interessanter”, benadrukte hij.
Het slotwoord tijdens de plenaire viering was aan VH-voorzitter Maurice Limmen. Die wees meermaals op de betekenis van het PD voor de positionering van het hbo in Nederland. “Nog los van de studenten die kunnen meedraaien in onderzoek of ervan profiteren in het onderwijs: voortaan kun je als student in hbo doorstromen tot het hoogste niveau.”
Limmen sloot zich aan bij het pleit van Minneman en De Jong richting de demissionair minister, die inmiddels de zaal al had verlaten. “Ik had tegen de minister willen zeggen: ‘en dáárom moet dit in de wet worden verankerd’, maar dat hebben Elizabeth Minneman en Huib de Jong ook al gezegd. Zo zie je maar: in het hbo doen we het met z’n allen.”
