‘Inzet op actieve betrokkenheid tijdens les beïnvloedt motivatie student’
Een gebrek aan motivatie is voor Nederlandse studenten in het hoger onderwijs een van de meest genoemde redenen om te stoppen met een opleiding. “Motivatie is een sleutelfactor voor studiesucces en academische prestaties van studenten”, schrijft promovendus Frank Assies (Rijksuniversiteit Groningen) in zijn proefschrift. Daarom is het belangrijk om inzicht te krijgen in de invloed van docentgedrag en lesstrategieën op de motivatie van studenten.
Instructiestrategieën
Assies onderzocht de invloed van het gebruik van drie instructiestrategieën door docenten op de motivatie van studenten. De strategieën in kwestie zijn ‘ruimte geven’ (de mate waarin de docent studenten laat nadenken en hen de ruimte geeft om hun gedachtegang onder woorden te brengen), ‘structuur bieden’ (het stellen van duidelijke doelen en het creëren van passende onderwijssettingen) en ‘flexibele ondersteuning’ (het afstemmen van pedagogische, didactische en organisatorische ondersteuning voor studenten die zij op dat moment nodig hebben).
Het onderzoek voerde hij uit onder studenten en docenten bij het vak ‘Wiskunde’ van een lerarenopleiding voor het basisonderwijs. Eén groep docenten werd aan de hand van video-opnames gecoacht in het toepassen van instructiestrategieën tijdens de les. De andere groep docenten vormde de controlegroep. Zowel de motivatie van studenten als de professionalisering van docenten werd gemeten op de korte (6-7 weken) en de middellange (12-13 weken) termijn. Zo probeerde Assies te achterhalen of de motivatie van studenten kon worden verhoogd door de coaching van docenten.
Motivatie neemt af
De motivatie van studenten neemt op zowel de korte als de middellange termijn af, blijkt uit het onderzoek. Op de korte termijn maakt het voor de motivatie van een student nog wel uit welke docent voor de klas staat, maar op middellange termijn maakt dat geen verschil. De motivatie van studenten wordt evenmin beïnvloedt door hun plaats in het klaslokaal.
Actieve deelname aan de les verhoogt de motivatie van studenten wel. Als zij actief kunnen deelnemen, zijn ze duidelijk gemotiveerder dan wanneer ze vooral moeten luisteren en aantekeningen moeten maken, aldus de onderzoeker. Studenten die les krijgen van docenten die de gemiddeld meer instructiestrategieën toepassen tijdens de lessen, zijn gemiddeld gemotiveerder dan hun medestudenten wier docenten minder instructiestrategieën toepassen. Hoewel coaching van docenten de afname van motivatie bij studenten dus niet voorkomt, vertraagt het die afname wel.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
“Werken aan een actievere leeromgeving door het bewust toepassen van instructiestrategieën zoals het bieden van ruimte en flexibele ondersteuning lijkt de afname van de motivatie van studenten te kunnen vertragen”, aldus Assies.
De meeste docenten denken echter dat ze meer instructiestrategieën toepassen dan ze in werkelijkheid doen. “Het lijkt voor docenten moeilijk om hun strategiegebruik goed in te schatten, ongeacht of een docent veel of weinig onderwijservaring heeft”, schrijft de onderzoeker. De video-coaching leidde bij docenten niet tot meer of minder inzicht in de mate waarin ze instructiestrategieën gebruikten.
Asymmetrische relatie tussen strategiegebruik en motivatie
Docenten die gemiddeld meer instructiestrategieën toepassen, hebben gemiddeld meer actief betrokken studenten tijdens de les. Tussen die twee elementen bestaat echter een asymmetrische relatie: het toepassen van instructiestrategieën leidt niet automatisch tot een actievere betrokkenheid van studenten bij de les, blijkt uit het onderzoek van Assies. Het al dan niet gebruiken van instructiestrategieën door de docent was dan ook niet altijd zichtbaar in het gedrag van studenten.
Wel lijkt het actief betrekken van studenten bij de les docenten te motiveren om de instructiestrategieën ‘ruimte geven’ en ‘flexibele ondersteuning bieden’ vaker toe te passen. “Er lijkt wat dat betreft een wisselwerking te zijn”, aldus Assies.
Docent is actieve deelnemer aan les
Docenten moeten zich realiseren dat ze zelf ook actieve deelnemers zijn aan de les. Ze moeten studenten blijven uitdagen door bijvoorbeeld het stellen van prikkelende vragen, studenten duidelijke leerdoelen geven en gerichte flexibele ondersteuning bieden, aldus Assies. Volgens de onderzoeker lieten de online lessen tijdens de coronacrisis zien dat studenten afhaken als ze geen uitdagende vragen krijgen of die zelf kunnen stellen.
“Dit geeft aan hoe belangrijk het is dat de voorwaarden waaronder docenten – en studenten – moeten werken en leren zo optimaal mogelijk zijn. Deze voorwaarden moeten docenten uiteraard zelf creëren, maar de randvoorwaarden ervan moeten vooral ook mogelijk gemaakt worden door toezichthouders en beleidsmakers. Het is belangrijk dat zij zich ervan bewust zijn dat gemotiveerde studenten – en hun docenten – de sleutelfactoren zijn voor succesvol onderwijs”, schrijft de onderzoeker.
In de praktijk betekent dit dat er constant tijd en geld moet zijn voor de professionalisering van docenten, aldus Assies. Hij pleit voor toekomstig onderzoek naar aanvullende vormen van professionalisering waarbij beginnende en meer ervaren docenten samen werken aan de ontwikkeling van hun professionaliteit.
