‘Voortbestaan hogescholen in krimpregio’s onder druk door PVV, NSC, BBB en VVD’
De vier politieke partijen die momenteel onderhandelen over een nieuw regeerakkoord willen vooralsnog niet een wet behandelen om de kwaliteitsbekostiging in het hoger onderwijs af te schaffen. Met dit wetsvoorstel worden de opbrengsten van het leenstelsel, zo’n 625 miljoen euro, vanaf 2025 structureel toegevoegd aan de lumpsum van hoger-onderwijsinstellingen. Hogescholen en universiteiten hoeven zich dan niet meer apart via de NVAO te verantwoorden over de investeringen in onderwijskwaliteit waarvoor zij dit geld nu mogen gebruiken.
Minister Dijkgraaf wil af van deze vorm van prestatiebekostiging omdat het leidt tot administratieve druk en hij juist rust en ruimte in het hoger onderwijs wil creëren. Om deze verandering in de bekostiging te verwerken, moet het wetsvoorstel met enige spoed door beide Kamers worden aangenomen. De partijen die momenteel onderhandelen geven echter aan dat ze de behandeling van deze wet aan een nieuwe coalitie willen laten.
Voor het voortbestaan nogal belangrijk
De PVV, VVD, NSC en BBB besloten daarom dit wetsvoorstel controversieel te verklaren. Bij de eerste procedurevergadering in de nieuwe samenstelling van de vaste Kamercommissie onderwijs kwam dit Jan Paternotte, de onderwijswoordvoeder van D66, koud op het dak. “Voor met name hogescholen in krimpregio’s is dit iets wat belangrijk is voor hun zekerheid qua voortbestaan. Als dit controversieel wordt verklaard, kan dat dus behoorlijke effecten hebben. Mijn partij zou in de plenaire zaal nog wel willen doorpraten over de vraag of we dit echt controversieel moeten verklaren.”
Word abonnee!
Alleen met uw bijdrage kan ScienceGuide bestaan. Word abonnee voor slechts €85 per jaar (incl. 9% BTW), ontvang 50 keer per jaar de nieuwsbrief en draag bij aan een onafhankelijk platform voor het hoger onderwijs.
Abonneer u hier
Volgens de nieuwe hoger onderwijswoordvoerder van de VVD, Claire Martens, wordt de soep niet zo heet gegeten. “Het gaat de VVD alleen om de grondslag. Volgens mij kan de minister bekostigen zoals hij dat verder wil, maar we willen ruimte overlaten voor een eventuele nieuwe coalitie, ook gezien de fase waarin we deze wet op dit moment behandelen.”
Mijn fractie heeft daar wel grote bezwaren tegen
Paternotte benadrukte dat juist deze grondslag het springende punt is. “Dat is nou juist die financiële zekerheid. Het gaat met name om de hogescholen, en dan in het bijzonder de hogescholen buiten de Randstad. Die hebben met de vaste voet te maken en zitten op dat geld te wachten. Ik denk dus dat het voor hen heel slecht nieuws is als er wordt gezegd: ‘We gaan dat voorlopig niet voor hen regelen.’ Mijn fractie heeft daar grote bezwaren tegen. Dit is echt heel slecht nieuws.”
In een reactie aan ScienceGuide laat de Vereniging Hogescholen weten dat het geld van de kwaliteitsafspraken, conform het bestuursakkoord dat in de zomer van 2022 is gesloten tussen de koepels en OCW, vanaf 2025 aan de lumpsum wordt toegevoegd. “Over de kwaliteitsgelden zijn er vorig jaar afspraken gemaakt, in het Bestuursakkoord Hoger Onderwijs en Wetenschap. De gelden worden onderdeel van de lumpsum, om structureel te worden ingezet voor de kwaliteit van het onderwijs”, aldus de VH.
Hoewel de reactie van de VH minder alarmistisch is dan die van Paternotte, benadrukt ook de koepel van hogescholen het belang van het toevoegen van deze gelden aan de vaste voet – vooral voor hogescholen in krimpregio’s. “Aan de hand van dit wetsvoorstel worden de middelen opgenomen in de lumpsum, als onderdeel van de vaste voet. Daarmee kunnen de hogescholen hun bestedingen aan kwaliteit van het onderwijs, waarover afspraken zijn gemaakt met de medezeggenschap, op niveau houden. Ook draagt dat bij aan grotere stabiliteit in de financiering voor hogescholen in krimpregio’s.”
Een mix van capaciteits- en profiel- of missiebekostiging
Onzekerheid over deze extra gelden is dan ook niet behulpzaam. In 2025 verdwijnen namelijk ook de middelen die de minister eenmalig heeft ingezet om de gevolgen van krimp in de regio op te vangen. Bijvoorbeeld de opleiding Civiele Techniek van Saxion wordt voor dertig procent bekostigd middels die instandhoudingsgelden.
Overigens betekent dit uitstel van wetsbehandeling niet dat de onderhandelende partijen deze manier van kwaliteitsbekostiging zomaar stop zullen zetten. In een debat in oktober werd duidelijk dat de VVD het een slecht idee vindt om dit geld zomaar toe te voegen aan de lumpsum zonder eerst een goede evaluatie te laten uitvoeren. Toenmalig VVD-onderwijswoordvoerder Hatte van der Woude herhaalde daarmee de kritiek van de Raad van State, die deze mening eveneens is toegedaan.
Bovendien zei Van der Woude vlak voor de verkiezingen dat een andere vorm van bekostiging juist nodig is en de minister deze kwaliteitsbekostiging niet zomaar moet stoppen. “Wij willen bijvoorbeeld een mix van capaciteits- en profiel- of missiebekostiging. Daarin is er ook een rol voor de kwaliteit. Wij zouden dat willen om rust te brengen in het systeem, maar ook om ruimte voor profilering mogelijk te maken”, verwoordde zij het standpunt van haar partij.
