‘Vraagstuk buitenlandse studenten raakt hele samenleving’
Tot voor kort was de instroom van buitenlandse studenten vooral onderwerp van gesprek binnen het hoger onderwijs. Het debat spitste zich vooral toe op het vergroten van de positieve effecten van de instroom, conform het toenmalige overheidsbeleid. Denk aan interculturele en internationale vaardigheden voor Nederlandse studenten via de international classroom, de aantrekkelijkheid van Nederland als land om te studeren en werken, de verrijking van ons onderwijs en onderzoek door internationale samenwerking, en de opbouw van netwerken van internationale alumni ten behoeve van kennisdiplomatie en handelsrelaties.
Politiek debat
Hoe anders was het de afgelopen maanden. Niet alleen spelen internationale studenten voor het eerst een rol in het politieke debat over migratie, het is ook nieuw dat de aandacht vooral uitgaat naar de negatieve effecten van de instroom: concurrentie op de woningmarkt, de beperkte bijdrage van een deel van de buitenlandse studenten aan het oplossen van tekorten op de arbeidsmarkt, verdringingseffecten bij opleidingen met een beperkte capaciteit en verminderde aandacht voor het Nederlands als taal voor het onderwijs.
Daarnaast maken (parttime werkende) EU-studenten aanspraak op studiefinanciering en draagt het Rijk bij aan het lagere collegegeld voor EU-studenten. De studentenbonden vroegen tot slot ook aandacht voor overvolle collegezalen en overbelasting van docenten, wat negatieve gevolgen heeft voor de onderwijskwaliteit.
Maatregelen hogescholen
Nu de verkiezingen voorbij zijn, is het goed om met enige distantie naar het vraagstuk te kijken. Jazeker, het aantal buitenlandse (bachelor-)studenten groeide tussen 2012 en 2022. Hun aandeel groeide sterk in het wo (van 7,6 procent naar twintig procent) en slechts licht in het hbo (van 6,1 naar 7,4 procent). En ja, dat brengt een aantal knelpunten met zich mee. De hogescholen willen deze negatieve effecten zo veel mogelijk beperken.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Neem de krapte op de woningmarkt. Samen met onze lokale partners kunnen we meer werk maken van studentenhuisvesting. Ook werken we aan taalonderwijs voor medewerkers en studenten. Dit heeft positieve gevolgen voor de integratie van internationale studenten. Het vergroot de kans dat zij in ons land blijven werken en bijdragen aan zowel de kenniseconomie als het oplossen van arbeidsmarkttekorten.
Verantwoordelijkheid
We gaan met een nulmeting beter inzicht geven in feiten en cijfers en – vooral – in de verschillen tussen diverse instellingen, opleidingen en regio’s. Als hogescholen willen we samen afspraken maken over het Nederlandstalige en het anderstalige onderwijsaanbod. Ook gaan we het ‘hoe en waarom’ van dat anderstalige onderwijs transparant maken voor de buitenwereld. We gaan onze internationale werving beter richten op de maatschappelijke vraag. Kortom: wij nemen onze verantwoordelijkheid door te reageren op de signalen uit de samenleving.
Overigens is er bij hogescholen nauwelijks sprake van overvolle collegezalen door internationale studenten. Met de demografische terugloop van het aantal Nederlandse studenten ontstaat er spijtig genoeg eerder een structureel overschot dan een tekort aan docenten.
Onderhandelingen
Er ligt echter ook een verantwoordelijkheid voor de politiek. In de aanloop naar een nieuw kabinet worden er ‘pakketjes’ gemaakt voor de onderhandelingstafels. De internationale instroom hoort niet slechts in de pakketjes ‘onderwijs’ en ‘migratie’ thuis, maar ook in dat van ‘arbeidsmarkt’. Daling van het aantal buitenlandse studenten die in Nederland willen werken leidt niet alleen tot grotere arbeidsmarkttekorten in cruciale sectoren in het bedrijfsleven, maar bijvoorbeeld ook in de zorg.
De ervaring van de Deense regering met het beperken van de internationale instroom onderstreept dit. Huisvesting vraagt beleid en urgentie op landelijk politiek niveau, terwijl een deel van de oplossingen voor studenten lokaal geregeld kunnen worden. Het vestigingsklimaat voor internationaal georiënteerde bedrijven hoort in het pakketje ‘economie’.
Baten
Er is nog meer. Het beeld dat we in het buitenland willen uitstralen en de rol die we in Europa nastreven horen bij ‘buitenlandse zaken en Europa’. Mobiliteit van studenten is een wezenlijk onderdeel van Europese samenwerking, maar ook van kennisdiplomatie. Internationale alumni zijn belangrijk voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. Kennis (en dus studenten) is onmisbaar voor de mondiale positie van de Nederlandse landbouw.
Na de publicatie van het adviesrapport Elke regio telt (maart 2023) mag ook het pakketje ‘regio’ zeker niet ontbreken. Hoger onderwijs draagt direct bij aan de vitaliteit en de ontwikkeling van regio’s. Zeker in de grensregio’s bepalen buitenlandse studenten (mede) hoe levensvatbaar opleidingen of zelfs hele vestigingen van instellingen zijn. Tot slot: als het over pakketje ‘financiën’ gaat, moeten we niet alleen naar de kosten maar ook naar de baten kijken. Internationale alumni betalen ook belasting, zoals het CPB al vaker berekend heeft.
Nuance
Samen met collega-hogescholen nemen we bij Fontys onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit gaat nog best een klus worden, maar het mag van ons gevraagd worden. Het zou mooi zijn als de politieke partijen in de aanloop naar een nieuw kabinet oog hebben voor de nuance én voor de brede maatschappelijke gevolgen van een mogelijke stop op de internationale instroom. Kortom: pas op met ‘grote-stappen-snel-thuis-politiek’.
Joep Houterman is bestuursvoorzitter bij Fontys Hogeschool en portefeuillehouder internationalisering binnen het bestuur van de Vereniging Hogescholen.
