Economie op een hoger plan

Het veredelen en telen van vlas in Zeeuws-Vlaanderen, de herintroductie van meekrap in West-Brabant, de teelt van brandnetel in de Noord-Oost Polder, maar ook het looien van leer in Lichtenvoorde en Dongen, de ontwikkeling van kunstgras, de leidende positie van Nederland op het gebied van veiligheidsriemen, hebben veel te maken met het structureren van gebieden die eerst vanuit traditie en ambacht werden bejegend, maar nu ook van een conceptuele en procesmatige kant. Ik geef u mee om een beleid te stimuleren dat de gehele economie op een hoger plan trekt via een daarvoor ontwikkeld instrumentarium”.

Informateur!

Ons is gevraagd u een advies uit te brengen in het verband met de kenniseconomie en ik zal daar selectief in zijn en de volgende punten benadrukken:

1.      Geest in ons land i.h.b. de openheid tot Europa

2.        Kenniseconomie

3.      Creatieve industrie

4.       High Tech Materialen

5.       Innovatie-instrumentarium

6.        Onderscheid HBO-WO

7.      Positie structureel onderzoek in HBO/WO

8.        Typecasting

Geest in ons land In de eerste plaats is innovatie gebaat bij openheid. Dat is in de eerste plaats openheid van geest en besef dat veel innovatie voortkomt uit culturele openheid en cultureel dialoog. In de Tsunamigeest die nu wordt gepredikt door partijen die minder kans op regeren maken, wordt ook voorbij gegaan aan de traditie van openheid en tolerantie die Nederland lang heeft gekenschetst. Daarbij hoort ook een positiever beleid zowel in toon als uitvoering ten aanzien van kenniswerkers, gastdocenten, gastonderzoekers. Daarnaast is ook een sterkere verinnerlijking noodzakelijk van het belang van innovatie. Dat betekent dat de overheid zelf aanjagend moet zijn, vooral als aanbesteder en als heldere kadersteller.

Kenniseconomie In de tweede plaats dienen we het begrip kenniseconomie beter te begrijpen. Er wordt m.i. teveel een tegenstelling tussen traditionele sectoren en de kenniseconomie geschetst daar waar kennis ook traditionele sectoren kan transformeren. Het veredelen en telen van vlas in Zeeuws- Vlaanderen, de herintroductie van meekrap in West-Brabant, de teelt van brandnetel in de Noord-Oost Polder, maar ook het looien van leer in Lichtenvoorde en Dongen, de ontwikkeling van kunstgras, de leidende positie van Nederland op het gebied van veiligheidsriemen, hebben veel te maken met het structureren van gebieden die eerst vanuit traditie en ambacht werden bejegend, maar nu ook van een conceptuele en procesmatige kant. Ik geef u mee om een beleid te stimuleren dat de gehele economie op een hoger plan trekt via een daarvoor ontwikkeld instrumentarium.

Creatieve Economie Als er dan toch clusters benoemd worden dan sta ik tenminste in de volgende. De Creatieve economie is een nuttig concept dat echter ook zwaar misbruikt wordt . Beleidsmatig hebben EZ en OCW iets samengeraapt dat vooralsnog geen maatschappelijke realiteit is. Na decennia verwaarlozing (ik heb onder Kok I nog aandacht voor dit thema gevraagd), krijgen cultuur en economie nu een overdaad aan aandacht, overigens niet vergezeld met de daarbij behorende budgetten. Karige budgetten worden beleidsrijk voorbereid en worden een aantrekkingspunt voor elkaar vliegen afvangende steden en netwerken. Mijn advies is hier om de aandacht en de middelen met elkaar in evenwicht te laten zijn. Als u bescheiden bent in middelen dan dient u ook zelf het initiatief te nemen en niet teveel inspanningen van een middenveld te vragen. Dat leidt ze af van hun primaire taak, kunstenaars opleiden en bedrijven ondersteunen.

High Tech Materialen High Tech Materialen is het andere sleutelgebied waar mijn lectoraat aan raakt. Ook hier is de weg zoek. Sleutelgebieden zijn geen realiteit van samenhangende bedrijven omdat het Innovatieplatform dat benoemt. Ook hier is een sleutelgebied een beleidsmatige constructie die nog geen sociale vorming kent. Helaas heeft EZ gekozen om haar beleid in het kader van pieken in de delta ook nog eens regionaal te laten inbedden. Hoezeer ook sympathiek vanuit regionaal ontwikkelingsperspectief, leidt dit vooral tot een intensief lobbyproces op regionaal en nationaal niveau, maar niet tot snelle resultaten. Het duurt nu al drie jaar om van beleid naar praktijk te gaan. Alleen de grootste ondernemingen en kennisinstellingen kunnen zich in dit proces verplaatsen. De kleinere bedrijven (vanaf de Midkap), kijken toe en wachten af.

Innovatie- instrumentarium Helaas blijven subsidies noodzakelijk als instrumenten voor innovatie, ook al zouden kredieten en bevordering van revolving funds met garantiestelling ook een goede weg zijn. Mijn zorg is niet de kwaliteit van het instrumentarium maar vooral de continuïteit in het instrumentarium. Het gebrek daaraan is voer voor subsidiologen, waarvoor dank, maar de complexiteit en variatie is niet bevorderlijk voor het ontwikkelen van langdurige samenwerking tussen middelgrote ondernemingen en kennisinstellingen. Ook hier vervreemdt de uitvoering van het beleid ondernemers van het beleid. Helaas is Europese financiering moeilijker te krijgen, maar de werking van de kaderprogramma’s kent een ijzeren logica. Het is nuttig dat het Nederlandse instrumentarium zich in vormgeving laat inspireren door Europa maar ook aanvullend is op Europa. Ik zou daarbij het belang van samenwerking met Vlaanderen en de aangrenzende Duitse bondstaten willen noemen.

Onderscheid HBO-WO Hoogstwaarschijnlijk een van de politiek boeiendste onderwerpen waar we op de werkvloer niets mee kunnen. Ik stel vast dat het invoeren van lectoren een succes is maar hun positie is zowel in intern gezag als in externe waardigheid een gedrocht. Ik zou in het beleid erkend willen zien dat beide systemen een eigen geschiedenis hebben en dat de onderscheidende doelen (academische vorming/fundamenteel onderzoek vs. beroeps­voorbereiding/toegepast onderzoek) leiden tot een eigen beleid van elke instelling. Het zou overigens prettig zijn als universiteiten hun taak goed koesteren, dat geeft des te meer ruimte voor het HBO. Mijn verzoek is om lectoren de status van hoogleraar te geven, ook bekostigde masters in het HBO mogelijk te maken en vooral promoties van HBO docenten te bevorderen.

Positie Structureel Onderzoek Zowel in WO als HBO moet onderzoek structureel gefinancierd te worden. Er is weliswaar een roep in de Tweede Kamer om betere verantwoording van de 1ste geldstroom maar deze is reeds ruim voorhanden in jaarverslagen van faculteiten. De groeiende afhankelijkheid van tweede geldstroom is goed voor programmatisch onderzoek maar voor klein onderzoek fnuikend. Een groei van de component onderzoek in de 1ste geldstroom is essentieel om faciliteiten en vaardigheden/kennis actueel te houden.

Typecasting   De vorige regering combineerde zoet en zuur en zou een hervormingsagenda koppelen aan een nieuw elan. Die hervormingsagenda is geslaagd, met dank voor het uitvoeren van mijn verkiezingsprogramma. Het nieuwe elan ontbreekt, en ik zou u willen vragen om in de samenstelling van een nieuwe regering ook dat elan en de herkenning in de samenstelling van het team tot uiting te laten komen. In dat kader is het mij opgevallen dat de VVD pogingen doet om Mw. Rita Verdonk te herprofileren op onderwijs. Ik zou u willen aanmoedigen dit wel binnen de perken te houden. Onze sectoren verdienen beter.

Ik wens u veel sterkte in uw belangrijk werk,

Dr. Michiel Scheffer

Lector Textile & Fashion Management

Saxion Hogescholen

Michiel Scheffer is lector textile en fashion management aan de Saxion Hogeschool in Enschede.


Dit essay werd op 30 januari gepubliceerd in PG Kroeger en J. Zondag, Kennis Loont 2007-2011. 24 visies van lectoren op het regeringsbeleid. Utrecht: Dutch University Press 2007. U kunt hier meer over het boek lezen en het bestellen.

Hier leest u meer over het onderzoek van lector Michiel Scheffer