Opleiden voor een open samenleving
Wieger Bakker aanvaardde met zijn oratie eerder deze maand zijn benoeming op het vakgebied op ‘Kwaliteit en innovatie van maatschappijgericht Hoger Onderwijs’. De hoogleraar constateerde daar dat in onze samenleving nog steeds groepen buitengesloten, afgewezen of onvoldoende gezien en gehoord worden. Daar ligt een belangrijke taak voor het onderwijs.
“Wat je kunt zeggen, is dat het de afgelopen tijd geen moeite kost om gebeurtenissen te herkennen waarbij deuren dichtgedaan worden, groepen zich naar binnen keren en anderen diskwalificeren en buitensluiten. Dat zien we binnen de politieke arena en in het maatschappelijke leven,” stelde Bakker in Utrecht.
Bakker wees onder meer op de uitspraken van Mark Rutte ten aanzien van Erdogan-aanhangers in Zomergasten en de H.J. Schoo-lezing van Edith Schippers. “Hen gaat het juist wel om het beschermen van vrijheden, zoals de persvrijheid of de vrijheid van onderwijs, maar door erover te spreken in termen van ”verdwijn als het je niet bevalt”, “pleur op” of in termen van culturele superioriteit, los je het vraagstuk niet op. Hoezeer ik het ook met hen eens ben dat dit vrijheden zijn die we moeten koesteren en beschermen, we zullen dat moeten doen binnen onze samenleving en met iedereen die daar deel van uitmaakt.”
Kloven in de samenleving
Het zijn die kloven en verschillen in de samenleving die Bakker wil overbruggen en waar – zo ziet hij – de universiteit een cruciale rol speelt. De hoogleraar wijst daarbij op het strategisch plan van de Universiteit Utrecht dat zij studenten opleidt “die optimaal zijn voorbereid op de onzekerheid en complexiteit van vandaag en in de toekomst.”
Volgens Bakker heeft dat niet alleen te maken met kwalificatie, maar evenzeer met socialisatie. De vraag is, waar bestaat die educatieve opdracht om maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef te bevorderen precies uit? Wat heeft die opdracht te maken met het soort vraagstukken waar ik net mee begon? Vraagt onze tijd om een hernieuwde poging die opdracht gestalte te geven?”
“Van hoger opgeleiden mag je verwachten dat ze kennis hebben over de waarden waar een open samenleving voor staat en dat ze persoonlijk kunnen handelen vanuit die waarden”, stelt Bakker. Maar er is meer. “Idealiter zijn zij ook de vormgevers, bezorgers en de bewakers van die open samenleving; het corps diplomatique van de open samenleving. Niet voor de betrekkingen tussen staten, maar voor de betrekkingen tussen groepen en over grenzen heen.”
Zoeken naar een plek in het curriculum
Bakker benoemt ten slotte drie zaken die in zijn nieuwe functie van belang zijn in het bevorderen van die rol. “Ten eerste moeten we beter, lees concreter en ook operationeler, zicht krijgen op welke academische en professionele vaardigheden en welke academische en professionele houding relevant zijn voor de open samenleving en hoe die een plek kunnen krijgen in curricula.”
“Ten tweede moeten we ons bij de ontwikkeling daarvan, zeker voor de maatschappij georiënteerde opleidingen, meer systematisch richten op wat in de taxonomie van leerdoelen van Bloom de higher cognitive skills worden genoemd: het vermogen, om te analyseren, te evalueren en te creëren. En ten derde is het van belang dat we dat ook uitwerken tot toetsbare eindtermen.”
Bakker wil in de universiteit de dialoog zoeken en studenten stimuleren die dialoog te zoeken over sociaal-economische en culturele verschillen heen. “Hoe kun je kritiek leveren en incasseren, de taal van de ander verstaan en die ook spreken? Hoe kun je de politieke logica achter argumenten begrijpen die vanuit verschillende groepen worden geuit,” vraagt de hoogleraar zich concluderend dan ook af.
U leest de volledige oratie hier
