Van Vught op 1, Plasterk op 10

Nieuws | de redactie

29 augustus 2008 | Het collegejaar begint. Daar is de ScienceGuide Top 10 van sleutelfiguren in het hoger onderwijs weer! Wie zetten écht een stempel op die wereld? En waarom dan wel?

Met Frans van Vught op de hoogste tree is de meest invloedrijke Nederlander in het Europese discours en Barroso’s denktanklid bovenaan gezet door de kenners en betrokkenen bij het HO. Hoog scoren ook andere internationaal denkende mensen, als Nederlands- Vlaamse kwaliteitspaus Karl Dittrich van de NVAO, EUA-praeses in spe Sijbolt Noorda van de VSNU en Nuffic-topvrouw Trude Maas.

De vorige ‘nummer 1’, Frits van Oostrom wordt in de Top 10 opgevolgd door de nieuwe KNAW-president, Robbert Dijkgraaf. Zijn enthousiasmerende gaven spreken in brede kringen: “hip zonder dat het tot vervlakking leidt”. En zijn rol in het Innovatieplatform blijkt voor de nieuwe ‘aardgasinvesteringen in kennis’ effectief.

In het hbo is complete generatiewisseling gaande en deze werkt nu al door. HAN-voorzitter Ron Bormans geldt nu als ‘der Kopf’ in de branche, met ideeën en opinies die er toe doen. Andere nieuwe collegevoorzitters als Geert Dales (INHolland) en Marcel Wintels (Fontys) geven het hbo-debat impulsen en pakken hun grote hogescholen intern bovendien stevig aan. Doekle Terpstra verbleekt bij de HBO-raad daarbij. Een oude hbo-rot schreef: “Dit was een buitengewoon triest jaar” en déconfitures worden genoemd als de CAO-conflicten, lerarensalarissen en Terpstra’s uitstapje naar de politie-CAO.

Zeker zo significant is de lage score van OCW-minister Ronald Plasterk . Zou zijn weinig Europese warmte van vroeger hem nog steeds parten spelen? Zo vlak voor de essentiële topconferentie van het Europese HO in Leuven zou dat niet best zijn. Maar de meeste input- leveranciers bieden eenvoudiger argumentaties. Men stelt dat de bewindsman afwezig is, ook al laat hij heden zijn brein scannen bij de UvA: inhoudelijk, politiek en zelfs fysiek afwezig.

Mark Rutte had het dus mis: de HO-top is helemaal niet blij dat zij door Plasterk kunnen dommelen in hun comfort zone. Ze willen juist, en juist nu, een bewindsman die – liever dan zijn ‘benign neglect’- hen desnoods ‘tough love’ weet te geven.


1] Frans van Vught, oud-rector UT, meer dan ooit invloedrijk adviseur, denker en doener in Europa

2] Robbert Dijkgraaf, volop aanwezig als nieuwe president van de KNAW

3] Karl Dittrich, zet als geliefd kwaliteitsbewaker de lijnen voor beleid uit

4] Yvonne van Rooy (UU), houdt Utrecht en Den Haag scherp; Theo Bovens (OU), jaagt discussie aan in SER en ver daarbuiten; Sijbolt Noorda (VSNU), kan Brussel veroveren

5] Ron Bormans (HAN), is opinieleider-HBO geworden

6] Trude Maas, zet kosmopolitische kennissector op de agenda

7] Gert Dales (INHolland), investeert fors ; Marcel Wintels (Fontys), rijdt een nieuwe koers ; Robert Veenstra (Stenden), verovert Drenthe en het Witte Huis

8] Robert-Jan Simons (UU), Frans de Vijlder (HAN) en Mirko Noordegraaf (UU), geven populistische discussies tegengas

9] Doekle Terpstra (HBO-raad), komt na ‘rampjaar’ met nieuwe visie

10] Ronald Plasterk (OCW), is overal en toch nergens

De uitvoerige motivering vanuit de respondenten en achtergronden bij de verschillende mensen in de Top 10 van dit jaar leest u hier:

---

1) Frans van Vught

Wie luistert er eigenlijk niet naar Van Vught? Van Barroso tot Carnegie weten ze dat een Nederlander de toekomstvisie voor een rijk kennisprofiel van Europa en het hoger onderwijs schetst en gaat realiseren. Van Vughts classificatie- en ranking-schakering voor het HO in Europa kunnen Nederland op dit terrein een voortrekker maken “in plaats van de Nederlandse kneuterige HBO-WO- binariteit”, zoals een hbo-bestuurder verzucht. Erasmus- voorzitter en oud-EZ- topman Jan Willem Oosterwijk zet vanmiddag voor het gehoor van premier Balkenende ook nog eens uiteen hoe essentieel dit is.

De oud-rector en voorzitter van de UTwente en voormalig lid van het Innovatieplatform zit zelfs een van de workshops voor van het vertrouwelijk beraad van OCW over het ‘HO-beleid na deze kabinetsperiode’. Dat moet het departement helpen in kleine kring toch nog lering te trekken uit de OESO-review en vooral de niet malse analyse daarin van het functioneren van OCW zelf.

Met visionaire impulsen en voeten in de modder tegelijk staat van Vught voor velen zonder meer op 1. “Ik heb Frans maar meteen de leiding gegeven,” zegt een toonaangevend universitair bestuurder over het internationaal samenwerkingsproject dat hij in gang ging zetten, bijvoorbeeld.

2) Robbert Dijkgraaf

Hij werd door de deelnemers regelmatig zonder verdere toelichting aangemeld voor de Top 10. ‘U weet wel waarom,’ was de gedachte blijkbaar. En dat is natuurlijk ook zo. Welke andere hoogleraar van in de 40 wordt uitgezwaaid naar een nieuwe functie met een bijeenkomst waarin alle decanen van zijn universiteit de toekomst komen schetsen van hun wetenschapsgebieden? Welk ander IP-lid zette openlijk op scherp dat de investeringen uit de aardgasgelden nu wel verlengd moesten worden om grote gaten in de toekomst van de Nederlandse R&D tijdig te voorkomen? “De nieuwe erudiete icoon,”heet hij nu al in hbo-land.

Toen KNAW-president Frits van Oostrom bij een staatsbanket aan Vladimir Poetin werd voorgesteld, zei de nieuwe heerser van Abchazië: ‘So…you are a president too?’ Daarop ontspon zich een gesprek. Van Oostrom vatte “de euvele moed hem om een advies te vragen voor succes als president. Het antwoord kwam na een korte pauze: ‘Select your own successor’.” Bij nota bene diens advies gaat ons land nog veel baat hebben.

3) Karl Dittrich

“Wat is het toch een fijne man!” schreef een studentbestuurder over Dittrichs hardhitting visie op de Calimero-neiging tot zelfbeklag van het hbo. De studenten zijn gek op de warmbloedige NVAO-voorzitter. Onze zuiderburen zijn het, de Europese collega’s van de accreditatie- organen net zo goed. Zij weten steeds tot wederzijdse erkenning van elkaar kwaliteitsoordelen te komen en leggen daarmee een wezenlijke basis voor de Europese hoger onderwijs ruimte. Karl Dittrich weet daar veel te bereiken, zoals hij ook de onmin tussen OCW en Vlaanderen helpt dempen. Hij doet dus veel goeds, vaak ook in relatieve stilte, maar als het moet loud and clear.

4) Van Rooy, Bovens en Noorda

Drie wo-voorzitters slagen er in ver boven hun eigen organisatie impact te hebben.

-Noorda maakt kans de voorman van het hele Europese hoger onderwijs te worden als EUA- voorzitter. Zo vlak voor de beslissende conferentie in Leuven een signaal van zijn impact.

-Bovens zet lijnen uit waardoor polderorgaan par excellence, de SER, het HO-beleid en –bestel serieus neemt en kritisch durft benaderen en aanmoedigen. Bovendien roemen collega’s Bovens inzet en succes bij het agenderen van LLL.

-Van Rooy blijft ‘incontournable’. Een hbo-collega wijst op “de opmars in de rankingen. En wat er achterzit: de stille Utrechtse vorderingen in het verbeteren van de kwaliteit.” De ‘academische pabo’ is weer zo’n ontregelend verfrissende impuls in dat verband. En Van Rooy zit tussendoor ook nog even de selectiecommissie voor die het toekomstig politiek talent opzoeken moet voor de grootste regeringspartij , voor Europa en verder.

5) Ron Bormans

Hij mag het nu echt zelf doen. De nieuwe HAN-voorzitter was onder Marcel Wintels al een beetje zo’n raspaardje dat in de box hoorbaar trappelde voor de start. Zijn hogeschool bloeit, groeit en agendeert en calimeroot niet. Met lectoren als Frans de Vijlder, Frans Nauta en straks wellicht zelfs Blair-adviseur Charles Leadbeater, met succes –als een van zeer weinigen in het hbo- in het ontplooien van de bèta-opleidingen zet hij de toon. In wezenlijke debatten is Bormans present: van de toekomst van de masters tot Dijsselbloem, van internationalisering tot CHE-rankings.

6) Trude Maas

De commissaris van Schiphol, Philips, Twynstra, PvdA-senator, Nuffic-topvrouw, en wat al niet, werd door Wouter Bos vergeslagen voor het kabinet, in ruil voor –bijvoorbeeld- Jacqueline Cramer. Zij heeft nu dus wel te meer de handen vrij haar visie en accenten op het HO te zetten. En dat is te merken: het internationaliseringsmanifest kleurt de agenda van de opening van dit academisch jaar. “Ze is nog maar net begonnen,” zei een kenner der materie tegen ScienceGuide.

7) Dales, Wintels, Veenstra

Drie nieuwe smaakmakers geven het hbo weer kleur.

– Stenden-voorzitter Robert Veenstra bouwt in het Noorden én in verre landen aan een dynamische hogeschool. Hij heeft toch maar de uitnodiging op zak van Barack Obama om na 4 november nog’s gedegen door te praten over zijn seminars in leadership en community development. Zelfs als Obama senator blijft, is dat toch Fryslan boppe in DC.

– Fontys-chef Marcel Wintels zit ook de Wielrenunie voor en is in Brabant dus helemaal thuis. Kiest hij voor de provincie als benchmark of de Euregio als gedurfd perspectief?

-Geert Dales van INHolland steekt € 28 mln reserves in een herijking van zijn brede Randstadhogeschool. Lukt het hem de omslag in 2 jaar te maken die hij beoogt?

8) Simons, De Vijlder, Noordegraaf

Het maatschappelijk debat kan niet zonder goede input uit het hoger onderwijs en de wetenschap.

-UU- professor Robert-Jan Simons gaat opgewekt door de pluspunten van eigentijds onderwijs te schetsen, te analyseren en aan te moedigen. De klaagcultuur vindt in hem haar meest eloquente opponent, zoals in zijn essay ‘Zes misverstanden over het nieuwe leren’, nu al twee jaar het meest gelezen artikel bij ons op ScienceGuide. Chapeau.

-HAN-lector Frans de Vijlder doet wat een lector moet doen: de praktijk, de inhoud en diverse visies en innovaties met elkaar confronteren en daar lessen uit trekken. Jeroen Dijsselbloem kwam zelf om zich bij hem te verantwoorden in een discussie over zijn rapport en dat zegt wel iets.

-Mirko Noordegraaf is nog zo’n fijne anti-populist in de wetenschap. De jonge hoogleraar uit Utrecht neemt het tegendraads op voor managers in de publieke en semi-publieke organen, die zich de bewieroking van ‘de professional’ moeten laten welgevallen. Volgend jaar moet hij maar eens bij Lowlands University college geven.

9) Doekle Terpstra

De voorzitter van de HBO-raad heeft een annus horribilis achter de rug. “Buitengewoon triest, het best samen te vatten als ‘onmacht in het kwadraat’, aldus een oude rot onder zijn leden. Van de CAO en de afwijzing van akkoorden met OCW tot de toekenning van excellentie-gelden uit het Sirius-fonds, van mislukkingen bij de hbo-bèta-opleidingen tot Benoemen en Bouwen –waar zelfs de LSVb niet aan mee wilde doen-, alles zat tegen. Ook pogingen tot kwaliteitsverbetering in de Pabo’s leidden primair tot heibel in eigen kring. Dat een terugval van aanmeldingen voor het leraarschap als succes van de Pabo-taal/rekentoets verkocht moest worden, liet zien hoe wanhopig naar succesjes gezocht wordt. Zelfs zijn partijgenoot Jan Peter Balkenende vond openlijk, dat Terpstra wel wat vaker ‘Ik ben verbaisterd!’ kon roepen om het hbo duidelijker zichtbaar te doen zijn.

Maar het is nog niet allemaal verloren. Terpstra wil een nieuwe toekomstagenda voor het hbo leven inblazen, waarin variëteit in profielen voorop staat. Dat past perfect bij de Europese classificatie en missieprofielen uit de visie en het grote project van de nummer 1, Frans van Vught. Wie weet of Terpstra zich nog als baron Von Münchhausen aan zijn eigen paardenstaart uit het moeras trekt.

10) Ronald Plasterk

Het lukt het hoger onderwijs niet meer zijn irritatie over de minister van OCW te verbergen. “Hij moet beseffen dat hij steeds in een priviliged position heeft verkeerd. Dat is niet altijd de beste basis om je conclusies uit te trekken,” zei UU- rector Gispen en Norbert Verbraak van Fontys zei dat “vervreemding” aan de orde van de dag is. Sindsdien openden de sluizen zich. Jasper Tuytel (Hogeschool Rotterdam) noemde Plasterks extra geld voor allochtone studenten “alle beetjes helpen” en rekende voor dat het Randstadhogescholen anderhalf uur docentaandacht per allochtone student per jaar zou opleveren. “Hij weet elk publiek naar de mond te praten en regelt ondertussen niets voor het HO,” aldus een vakbondskenner.

Dat blijkt de kern van het verwijt van studentenleiders, politici, bestuurders en HO- kenners aan de minister: een gebrek aan belangstelling en inzet. Dat in ‘Zomergasten’ elke hobby in beeld werd gebracht, maar zijn kernportefeuille van het hoger onderwijs ongenoemd, was the icing on the cake. Kinderopvang, embryoselectie, een museum in Arnhem, de sociale verantwoording van operasubsidies, cynisme van kiezers, economisch primitivisme en wat al niet ontlokken Plasterks behoefte aan commentaar. Maar “je hoort hem niet, hij komt ook zelden of zegt af” als het om het hoger onderwijs gaat, zeggen allerlei betrokkenen of ook, zoals Gispen: “Hier is een chargerende columnist aan het woord.”

Hoe bestaat het dat zo’n liefhebber van kennis, talent en debat zich in zo’n hoek weet te manoeuvreren? En hoe ontsnapt hij uit deze Sackgasse? En wil hij dat trouwens wel?