Raad van State: laat taaltoets nog niet gelden voor hbo-opleidingen
De Raad van State (RvS) is met de regering van mening dat het hoger onderwijs in zijn voegen kraakt door de blijvende instroom van buitenlandse studenten. Daarom staat de Raad positief tegenover maatregelen om het aantal studenten bij Engelstalige opleidingstrajecten te kunnen beperken, zo is te lezen in een recent advies over het wetsvoorstel Internationalisering in balans. Ook een toets van de doelmatigheid van de gebruikte opleidingstaal, die zal gelden voor zowel bestaande als nieuwe anderstalige bacheloropleidingen, kan op begrip vanuit de Raad van State rekenen.
Geef duidelijkheid over uitzondering en termijn
De rechtszekerheid van hoger-onderwijsinstellingen is echter nog niet gewaarborgd waar het zo’n taaltoets betreft. Zo is onduidelijk of een groot aantal niet-Nederlandse werknemers bij opleidingen invloed heeft op de beoordeling. In de voorgestelde wettekst is het al dan niet beschikken over personeel dat voldoende Nederlands spreekt in elk geval geen zelfstandig criterium, constateert de RvS. Daarnaast zal de minister onder de nieuwe wet de bevoegdheid hebben om in te grijpen in bestaand anderstalig onderwijsaanbod. “Volgens de toelichting bij het wetsvoorstel zal de minister dit alleen in het uiterste geval doen, maar dit blijkt niet uit het wetsvoorstel zelf”, aldus de Raad van State.
Vermeld ook welke overgangstermijnen zullen worden gehanteerd voor opleidingen die moeten stoppen na het uitvoeren van de doelmatigheidstoets, adviseert de Raad. “Zowel voor instellingen, personeel als studenten heeft een dergelijke beslissing veel implicaties. Daarom is het onder meer van belang dat studenten bij een andere instelling – of indien dit niet mogelijk is – op de huidige instelling in een redelijke termijn hun studie kunnen afronden (nominaal plus 1 jaar) en dat personeel een nieuwe baan kan zoeken.” Daarnaast moet worden voorzien in overgangsfinanciering voor instellingen die daardoor in financiële problemen raken.
Vrijwaar hbo, zegt Raad van State
Het hbo, waar de instroom van buitenlandse studenten al jaren lager en stabieler is dan in het wo, wordt beter gevrijwaard van doelmatigheidstoetsing met betrekking tot de opleidingstaal, zegt de RvS.
“Tenzij er duidelijke indicaties zijn dat verschillende anderstalige AD- en bacheloropleidingen in het hbo reeds nu of in de nabije toekomst ondoelmatig zijn, adviseert de Afdeling de toets anderstalig onderwijsaanbod vooralsnog niet op het hbo van toepassing te verklaren, dan wel deze sector aan een verlicht toetsingsregime te onderwerpen.”
Verplicht overleg tussen instellingen
Het Wetsvoorstel Internationalisering in balans treft niet alleen het hoger onderwijs, maar ook de arbeidsmarkt en de kenniseconomie. Zo sloot het kabinet onlangs al een convenant met bedrijven uit de chipsector en technische universiteiten om sommige opleidingen, met het oog op de nood aan werknemers, te vrijwaren van strengere regels rond het aantrekken van buitenlandse studenten. De Raad van State wil daarom in de toelichting op het wetsvoorstel meer aandacht zien aan de samenhang met ander economisch beleid.
In het doorvoeren van maatregelen rond de onderwijstaal wil de minister nadrukkelijk ruimte geven aan instellingen om zelf regie te voeren en samen te werken. Dat levert in de praktijk al speltheoretische dilemma’s op, bleek onlangs. Prikkels tot samenwerking zitten nu vooral in lagere regelgeving en niet zozeer in het wetsvoorstel zelf, constateert de Raad van State.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Nu gaat het wetsvoorstel ervan uit dat individuele instellingen afzonderlijk en per opleiding een aparte aanvraag voor de doelmatigheidstoets indienen. “Dat is begrijpelijk, gelet op de autonomie van de instellingen en de mogelijkheid dat instellingen geen overeenstemming weten te bereiken”, aldus de RvS. Het wetsvoorstel beoogt echter nadrukkelijk dat instellingen gezamenlijk tot een strategie komen met het oog op spreiding en concentratie van opleidingen. “Gelet daarop adviseert de Afdeling om deze – blijkens de toelichting sterk geprefereerde – strategie in de wettekst tot uitdrukking te laten komen.”
Dat zou volgens de RvS kunnen “door onderling overleg op bepaalde momenten te verplichten en in de wet de mogelijkheid op te nemen om gezamenlijk een aanvraag voor een doelmatigheidsbeoordeling in te dienen voor anderstalige opleidingen op hetzelfde terrein.”
Raad van State hamert op zorgplicht Nederlandse taalvaardigheid
De Raad van State hamert ook op de plicht van instellingen om voldoende te werken aan de Nederlandse taalvaardigheid van hun studenten. Elke instelling zegt dit aan te bieden, maar een kwart van de studenten zegt nooit zo’n aanbod te hebben gekregen, schrijft de RvS. Daarnaast hebben zeven op de tien buitenlandse studenten bij het solliciteren last van hun gebrek aan Nederlandse spreekvaardigheid, wat hun blijfkans negatief beïnvloedt. Recent riepen onderzoekers van Fontys het hbo en de arbeidsmarkt daarom op om eerder te investeren in de blijfkans van buitenlandse studenten.
De Raad staat positief tegenover “een zorgplicht voor het bevorderen van de Nederlandse taalvaardigheid en een verplicht taalbeleid voor instellingen waarin zij invulling geven aan deze zorgplicht”, staat in het advies. Kijk ter inspiratie eens naar Vlaanderen, waar “universiteiten samenwerken in de formulering van overkoepelende definities, beleidsvisies en dataverzameling indien het de anderstalige student betreft”, schrijft de RvS. “De Nederlandse hoger-onderwijsinstellingen zouden dit als voorbeeld kunnen nemen.”
Zulk taalbeleid moet ook ingaan op de toegankelijkheid van Engelstalige opleidingen voor Nederlandstalige studenten. De Raad legt bijzondere nadruk op Engelstalige masteropleidingen; die kunnen voor Nederlandse studenten minder toegankelijk worden als zij vaker een Nederlandstalige bacheloropleiding volgen. “Voor studenten in deze opleidingen is het van belang dat de Engelse taalvaardigheid in de bachelorfase wordt bevorderd, om te voorkomen dat de toegankelijkheid van Engelstalige masteropleidingen voor Nederlandstalige studenten wordt belemmerd.”
VVD-amendement over fixus wijkt technisch af van wetsvoorstel
Zowel minister Dijkgraaf als zijn partijgenoten in het parlement en de senaat deden onlangs hun beklag over het amendement van VVD-Kamerlid Claire Martens-America. Tijdens de behandeling van de OCW-begroting diende zij een amendement in dat het gebruik van een numerus fixus bij Engelstalige opleidingstrajecten al per 2025-2026 mogelijk moet maken. Dat amendement zit zijn wetsvoorstel in de weg en hoort niet thuis in een begrotingsdebat, aldus Dijkgraaf.
Ook de Raad van State vindt dat het amendement vooruitloopt op de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel en “dat de numerus fixus-maatregelen integraal onderdeel vormen van een breder en samenhangend pakket aan maatregelen om internationalisering in balans te brengen. Bovendien wijkt het amendement in technische zin enigszins af van het wetsvoorstel, door bijvoorbeeld de term ‘programma’ te gebruiken in plaats van ‘traject’”, schrijft de Raad.
In de toelichting op het wetsvoorstel moet worden besproken hoe dit amendement het voorstel beïnvloedt, adviseert de RvS. Die merkt ook op dat het, gezien de uitvoeringstoetsen van DUO, Studielink en de onderwijsinstellingen, nog maar de vraag is of een numerus fixus per collegejaar 2025-2026 kan worden ingevoerd.
