Stelsel in verandering
Toen ScienceGuide op 18 april de analyse en trends uit die eerste monitorrapportage naar buiten bracht, werd vanuit de Kamer direct gevraagd om nadere inlichtingen van de minister. Zij besloot daarom later die dag de rapportage versneld publiek te maken. In het antwoord aan de SP laat Bussemaker het nu bij een verwijzing naar dat document, dat volgens de minister “een beeld [laat] zien van een stelsel in verandering.”
Gehecht aan kennis en kunde
Dat de totstandkoming van die monitoring een zeer moeizaam parcours is geweest, erkent Bussemaker mooi-indirect in een fraai geformuleerde reactie aan de SP. “Zowel de monitorrapportage als de beleidsreactie zijn, conform mijn toezegging aan de Tweede Kamer, ter consultatie voorgelegd aan sectorraden, studenten en expertiseorganisaties. Ik hecht zeer aan de kennis en kunde van deze organisaties.””
Dat beeld van verandering schoot de Vereniging Hogescholen in elk geval direct in een verkeerd keelgat. Thom de Graaf en de zijnen zeiden direct na de publicatie, dat men “de zorg [deelt] over de afname van het aandeel studenten met laagopgeleide ouders en het mogelijke effect van leenangst op deze specifieke groep. De Vereniging Hogescholen heeft in het verleden al aangegeven zich zorgen te maken over de gevolgen van het studievoorschot op de toegankelijkheid van in het bijzonder het HBO.”
Geen afdoende verklaring
“We stellen vast dat de analyse in deze monitor deze zorgen niet heeft weggenomen. In het bijzonder de grote daling (7%) van het aandeel studenten waarvan geen van beide ouders een hogere opleiding heeft genoten is zorgwekkend en is een signaal dat de toegankelijkheid van het hbo onder druk staat. “
De ergernis zat hem vooral in de pogingen van OCW de opleidingen en hun strengere eisen de ‘schuld’ van de extra daling in de schoenen te schuiven. “We stellen eveneens vast, zoals door ons al eerder aangegeven, dat de verzwaring van de instroomeisen van het hbo – zoals de minister zegt – geen afdoende verklaring is voor de grote teruggang omdat die verzwaring slechts voor een klein deel van het hbo geldt.”
“De Vereniging Hogescholen stoort zich dan ook aan de publieke reactie van OCW waarin wordt gesuggereerd dat de instroomdaling geen verrassing zou zijn, en dat de daling van de instroom zou komen door de aanscherping van de toelatingseisen in het hbo en waarbij de pabo als voorbeeld wordt genoemd.”
Meest kwetsbaren grootste daling
Het was ook niet niks, wat uit de monitoring naar voren kwam. In zekere zin bevestigden de cijfers het beeld dat uit de ‘Staat van het Onderwijs’ al oprees. Ook zijn deze gegevens zowel actueler als scherper. Het Inspectierapport hanteert cijfers tot uit 2013, deze HO-monitor analyseert de instroom 2015. Het blijkt dat, het HBO aanzienlijk verliest aan attractie en vooral aan zijn emancipatoire rol. Het zijn vooral de jongeren voor wie deelname aan Hoger Onderwijs de doorbraak betekent naar sociale mobiliteit en nieuwe kansen, die nu boven proportioneel afzien van studies.
De monitoring laat zien dat jongeren uit gezinnen met lage inkomens, eerste generatiestudenten, niet-westerse allochtonen en kinderen uit kwetsbare milieus de grootste daling vertonen bij de instroom naar het hoger onderwijs. Ad de Graaf van de VH zet de punten hier nog even extra op de i. “Als je inzoomt [op de monitordata] dan blijkt dat in het hbo het aandeel studenten met laagopgeleide ouders is gedaald met 7 procentpunt. En als je die percentages dan vertaalt in absolute aantallen dan zijn er in één jaar tijd ongeveer 10.000 studenten minder in het hbo gaan studeren waarbij geen van de ouders een ho-opleiding heeft.” Een stelsel in verandering, heet zoiets dus bij OCW.
