“Innovatie is geen thema onder commissarissen”

Het is zomerreces in Den Haag en het gebouw van de Eerste Kamer is nagenoeg verlaten. In de statige fractiekamer van de sociaal- democraten pakt Trude Maas een uitdraai van de vragen met de nodige aantekeningen erbij geschreven. Nou en of ze wat kwijt wil over sociale innovatie en de rol van human capital en het onderwijs daarin. Maas is net terug van vier weken China. Een eye-opener, volgens haar, zeker wanneer je het over innovatie en onderwijs hebt. “Ze vinden in China ons onderwijs honderd keer beter. Het is daar echt nog op ouderwetse leest geschoeid. Differentiatie kennen ze niet. Zeer kennisgericht. Alle studenten moeten over drie weken bij paragraaf drie van hoofdstuk zeven zijn – zo gaat dat daar. Ze kijken helemaal op als je het over open innovatie hebt, interdiscipliniar werken, team building, empowerment. Ik denk dat zij beter zijn in pure kennis, maar dat wij weer sneller de mix met andere disciplines leren maken. Mischien zijn we samen wel een hele sterke mix?”

Volgens Maas ligt er in China op human resources-gebied nog een hele markt open voor ons Nederlanders. “Het vakgebied is er absoluut onderontwikkeld. Onze managers – die toch ook meestal opzien tegen beoordelingsgesprekken en die coachen maar lastig vinden – zijn empatische helden vergeleken bij de ingenieurs in leidinggevende posities daar. Aan de andere kant zijn ze wel zeer pragmatisch. Als Chinezen doorhebben dat open innovatie beter is voor hun bedrijven en hun economie, dan gaan ze het vast gelijk rigoureus anders doen. Nu nog studeren Chinese studenten hier in Nederland, maar daar zeiden ze tegen mij: geef ons tien jaar, dan komen we bij jullie studenten ronselen.”

Trends kluiven
Dit najaar neemt Trude Maas afscheid van de Hay Vision Society waar zij jarenlang voorzitter van is geweest. “Het is ontstaan uit ad hoc trendwatching seminars. Ik had toen ICT in het vakgebied HR geïntroduceerd en dat sloeg aan. Hay Vision Society heeft een verkenningsfunctie. We agenderen thema’s die voor HR interessant worden en kluiven erop. Sociale innovatie is een absoluut HR-thema, maar ik mis de stem van HR-mensen in het debat. Personeelsmanagers laten zich veel te weinig zien. HR gaat de sociale innovatieboot missen, vrees ik.”

De laatste tijd besteedde Trude Maas veel aandacht aan het open innovatiemodel. De bijeenkomst met Stefano Marzano, CEO van Philips Design (zie ‘Het renaissance model van Philips Design’ onder Cases, red.), was daar ook een onderdeel van. Trude Maas: “Ik geloof daar in – samenwerken met andere collega’s, consumenten, klanten of toeleveranciers. Of het nou gaat om Philips of DSM waar ze het toepassen, of in het onderwijs. Het is een goede zaak wanneer mensen opgeleid worden om op die manier samen te werken.” Wat Maas betreft betekent dit voor het onderwijs dat zij ‘onze grijze cellen in hun diversiteit ontwikkelen’. “En daarmee bedoel ik niet het nieuwe leren, waarbij het er al gauw op uit draait dat je leerlingen aan hun lot overlaat onder het mom van zelfstandig werken. Het gaat erom dat aan de streep niet iedereen als hetzelfde lampje uit de machine komt. Iedereen een ander lampje en samen vorm je een universeel brein, zoals Philips bij Design werkt. Hier ligt een prachtige taak voor ons onderwijs om verschillen te herkennen en te ontwikkelen.”

Onderwijsvernieuwing
Selectie aan de poort is nu in het onderwijs ingesteld om verschillen op te sporen. Maar Trude Maas is sceptisch. “Is het selectie in het belang van de HO-instelling, of in het belang van talentontdekking? Ik vrees het eerste, maar ik hoop dat ik ongelijk heb. Ik zou het overigens liever assessment aan de poort noemen en als het kan ook nog na de poort. Het gaat erom dat je studenten begeleidt bij een leven lang leren. Het is een attitude kwestie. In het onderwijs zwaaien ze mensen uit als ze afstuderen. Alsof het daarna ‘klaar’ is. Dat zegt genoeg.”

“Het zou na je afstuderen niet op moeten houden. Organiseer bijtankavonden voor afgestudeerden, zoals de VU dat een tijd geleden heeft gedaan. Trouwens, met hun alumni doen onderwijsinstellingen sowieso veel te weinig en dat is wel een potentiële goudmijn die je onbenut laat. Niet zozeer vanwege hun potentiële financiële bijdrage, maar vooral omdat die alumni de wereld buiten de instellingen kennen, en ook ervaren wat ze nu wel of niet met de leerstof kunnen. Onderwijsinstellingen doen ook te weinig met de broodnodige diversiteit. Er is nog veel confectie, en veel gekloon. Vrouwen en allochtonen worden te weinig ingezet. Het gaat daarbij om maatwerk. Kijk, een term als vergrijzing is een typische confectieterm. Vanuit het confectiedenken mankeert er iets aan ouderen. Vanuit confectie zie je ook alleen maar die leeftijd. Niet het individu. Vanuit een maatwerk gedachte is het een kans.”

Bedrijfsleven
In aansluiting op een vernieuwend onderwijs, zou het bedrijfsleven ook op het hoogste niveau met innovatie bezig moeten zijn. Trude Maas is commissaris bij onder meer ABN Amro, Schiphol, Philips Nederland en Twynstra Gudde, maar geeft aan dat dat wel tegen valt. Ze neemt regelmatig actief deel aan bijeenkomsten waarin commissarissen zichzelf en elkaar scholen. “De boekhoudschandalen waren een punt van discussie in menig commissarissen seminar, maar innovatie is geen thema onder commissarissen. Ik merkte op dat ik het vreemd vond dat wij nog steeds niet afgerekend worden op het failliet gaan aan niet-vernieuwen. Dat is toch van groot belang? En dat kun je ook nog redelijk simpel berekenen – kijk naar de omzet uit nieuwe producten. Als je innovatie belangrijk vindt, dan doe je daar iets mee. Nou, dan reageert men van ‘ha, ha die Trude toch.’ Maar er is niemand die dit oppikt. We denken vaker na over de crises van het recente verleden en over onze aansprakelijkheid, dan over de toekomst van de ondernemingen waarop we toezicht houden. Al die regelgeving leidt ook af van de business, als we niet oppassen. Ik vind dat tekenend en zorgelijk.”

Trude Maas wil tot slot toch nog even terugkomen op haar China reis. “We hebben hier nog steeds niet zo’n helder beeld van wat China is en kan op innovatie gebied, maar pas op. In 2008 als de Olympische Spelen in Beijing zijn – dat is de grote coming out van China. Dan kan geen simpele ziel ter wereld nog om China heen. Het worden vast de beste spelen ooit, ze gaan daar straks alle medailles winnen en blijken ineens over hele innovatieve methoden te beschikken – inclusief alle topkennis van doping, want dat hebben ze in Wageningen geleerd toen ze er foodtechnologie studeerden.”

U vindt nog meer interessante interviews en artikelen over het thema sociale innovatie in het e-zine Sociale Innovatie van Eiffel.