Studenten in hbo ontmoedigd

‘Het nieuwe LSVb bestuur kreeg voor de zomer bij hun kennismaking met de HBO-raad al meteen het verwijt naar zich toe geworpen dat de studentenvakbonden te weinig doen met het HBO. Er zijn weinig vakbonden actief aan HBO-instellingen. Het was geen milde hint, het was eerder een charge, over het gebrek aan studentenactivisme bij de hogescholen. Hoe komt dat toch? Hoe kan het dat vakbonden zich over het algemeen tot de universiteit beperken?

In maart 2006 ging een vijftigtal studenten in Limburg van start met een nieuwe studentenvakbond. Deze bond (eLSU), ontstond uit een door studenten en medezeggenschappers geconstateerde behoefte bij de 2 Limburgse hogescholen (Fontys en Zuyd) en de reeds 20 jaar oude vakbond NSEM aan de UM, als onafhankelijke door studenten gevoede belangenbehartiger. Voor het eerst manifesteerden studenten zichzelf aan deze hogescholen

De hogescholen, in tegenstelling tot hun koepel, stonden echter niet bepaald te springen om de bemoeizuchtige nieuwkomers.

Zuyd reageerde meteen enthousiast op de oprichting. eLSU verdiende zelfs een duidelijke highlight in het jaarverslag. Vol trots droeg de instelling de betrokkenheid van haar studenten uit naar de buitenwereld. In december 2006 werd de ondersteuning echter stopgezet. Wellicht had dit iets te maken met het feit dat rond deze tijd eLSU enkele punten aankaartte waarbij talloze studenten de dupe werden van bezuinigingen. Rechtszaken ten spijt was de medezeggenschap al uitgeschakeld. Ondertussen hielp eLSU met regelmatige input de hogeschool met “het dilemma” of bezuiniging ten koste moet gaan van prestige of onderwijskwaliteit, en richtte tevens een medezeggenschapsfractie op. Na verschillende brieven en herinneringen kwam er 7 maanden later eindelijk de korte beknopte reden van deze korting: de hogeschool is (in al haar trots) van mening dat een vakbond onafhankelijk moet zijn en verstrekt daarom geen steun…

eLSU is met haar achterban (en dus subsidievraag) aan 3 instellingen wellicht de minst afhankelijke vakbond van Nederland. Immers teert het gros van de bonden op de subsidie van 1 universiteit. Overigens zijn dit universiteiten die hun vakbonden bekostigen, niet omdat dit een morele verplichting is, maar omdat ze graag zichzelf kritisch bekijken en dus graag betrokken studenten bij beleidsvorming betrekken, naast de medezeggenschap.

Het college van bestuur liet weten eLSU en zelfs de LSVb niet meer te woord te willen staan. Toen de pers echter lucht kreeg van de afwijzing was de hogeschool onverwacht bereid een toegift te doen. De studenten konden opeens in de krant lezen dat de vakbond uitgaven mag declareren en de bestuurders voor hun vergoeding konden putten uit het afstudeerfonds, het fonds dat bedoeld is voor individuele studenten die wegens omstandigheden achteraf studievertraging oplopen.

De hogeschool weigert om net zoals bij de andere Nederlandse instellingen een vaste subsidie uit te keren of bestuursmaanden aan de organisatie toe te kennen. In feite moet de bond dus steeds toestemming krijgen voordat er een kritische actie naar het hogeschoolbeleid kan worden ondernoemen. Bovendien gaat een belangenbehartiger natuurlijk niet uit het afstudeerfonds snoepen.

Daarnaast liet Hogeschool Fontys vrijwel meteen weten zelf heel goed onafhankelijk de studentenbelangen te kunnen behartigen middels het zgn. Studentencentrum, een groep van ongeveer 6 medewerkers, met de taak medezeggenschappers te begeleiden. Vreemd genoeg kunnen bij Fontys medewerkers, die in dienst staan van de raad van bestuur (en dus een stuk afhankelijker zijn dan studenten) studenten beter en onafhankelijker manifesteren dan de studenten zelf. Een vakbond was dus nergens voor nodig. De bond kon niet rekenen op erkenning, bestuursbeurzen en subsidie. (Fontys is overigens de enige instelling die de LSVb direct een jaarlijks bedrag schenkt. Een voorstel van de LSVb om deze om te zetten naar eLSU werd niet gehonoreerd vanwege het naar eigen zeggen gebrek aan behoefte aan een lokale bond.). In tegenstelling tot de mening van de Fontysstudenten die regelmatig met klachten aankloppen, maakt een lid van de raad van bestuur dit in het najaar van 2006 tijdens een studentendemonstratie in Tilburg nogmaals duidelijk door fel uit naar de vakbond uit te halen met het dringende verzoek om zich met haar eigen zaken te bemoeien.

Het contrast is groot met de UM. De UM heeft in haar subsidiebeleid een bijzondere vernoeming voor de studentenvakbond opgenomen, waardoor de studentenvertegenwoordigers altijd op ondersteuning kunnen rekenen. De UM geeft hiermee aan blij te zijn met de aanwezigheid van een vakbond. eLSU krijgt haar jaarlijkse bedrag voor activiteiten en bestuursmaanden die de organisatie zelf kan toekennen aan haar actieve studenten, net zoals dit bij de andere studentenvakbonden gaat.

Stand van zaken, anderhalf jaar na oprichting:
-Geen erkenning, subsidie of bestuursmaanden van Fontys. Bemoeienis met beleid wordt krampachtig afgehouden. Niemand mag in de keuken kijken.
-Hogeschool Zuyd ondersteunt de vakbond niet, maar helpt andere gedachten de buitenwereld in. Brieven van eLSU krijgen geen antwoord of raken maandenlang vertraagd in de ambtelijke machine.
-UM: appeltje-eitje. UM is blij met kritische studenten die meedenken.

Inmiddels dunt de actieve organisatie van eLSU aan de hogescholen langzaam uit. Er is geen geld om voor studenten debatten en activiteiten te organiseren voor hun bewustwording van hun hoger onderwijs. Vooral omdat eLSU vaak voor de huur van de hiervoor benodigde ruimtes van de instellingen moet betalen. Daarnaast kunnen studenten het zich niet permitteren energie in de belangenbehartiging te steken zonder dat daar wat tegenover staat. Ze kunnen in die tijd beter gaan werken. Studeren is al duur genoeg, studievertraging oplopen door de bond is al helemaal uit den boze, in het bijzonder als de daartegenoverstaande vergoeding pas laat achteraf geclaimd kan worden uit het afstudeerfonds. Langzaam dreigt het weer een universitair clubje te worden.

Na anderhalf jaar meer geploeter dan belangenbehartiging vragen ik me meer af hoe het kan dat er in het HBO weinig zichzelf manifesterende studenten zijn. Daarbij schetsen deze ervaringen de duidelijke indruk dat verschillende hogescholen de vakbonden afhouden met een reden. U kunt zelf concluderen uit dit verhaal: er spelen zich in het HBO blijkbaar zaken af waardoor de studentenbelangenbehartigers beter kunnen worden afgehouden. De HBO-raad mag zich in de handen wrijven…’

Tom Vroemen