De tien geboden van fondsenwerving

Er is geen lidstaat van de Europese Unie waar het onderwerp ‘fondsenwerving vanuit filantropische bronnen’ niet op de agenda staat bij research universiteiten. Fondsenwerving is immers, naast de hervorming van het curriculum en de hervorming van het bestuur in de richting van meer autonomie, als prioriteit opgenomen in de moderniseringsagenda van de Europese Commissie in 2005.

Het toenemend belang van fondsenwerving past in de veranderingen die universiteiten ondervinden bij hun financiering door de staat. Tot voor kort was deze op historische – en op ‘input’- criteria gebaseerd. Nu vindt de overgang plaats naar het werken volgens mechanismen van afrekenbaarheid op geleverde prestaties, waardoor universiteiten meer aandacht geven aan ‘output’ en aan efficiency.

Bovendien is de staat niet langer de enige (en soms zelfs niet de belangrijkste) bron van financiering. Hierdoor gaan universiteiten op zoek naar alternatieve bronnen en leren zij om zich meer ondernemend op te stellen.

Universiteiten in elke Europese lidstaat hebben met deze ontwikkelingen te maken. Maar zij moeten al zovéél. Hoe kunnen zij hier zo effectief mogelijk mee omgaan?

Tegen deze achtergrond heeft Eurocommissaris Janez Potocnik eind 2006 de ‘EU Expert Group on Fundraising by Universities from Philanthropic Sources’ opgericht en aan haar de opdracht gegeven om op zoek te gaan naar de ‘best practices’, zowel binnen als buiten Europa. Tevens heeft hij aan enkele, aan de Expert Group toegevoegde onderzoekers, verzocht om na te gaan hoe universiteiten staan tegenover fondsenwerving in een aantal lidstaten. De resultaten van dit alles zijn op 4 december 2007, tijdens een conferentie in Brussel, in de vorm van tien aanbevelingen gepresenteerd.

Tijdens de acht dagen, verspreid over 2007, dat de leden van de Expert Group in Brussel bij elkaar kwamen, hebben zij op grond van eigen ervaringen in de diverse Europese staten, hun verworven inzichten met elkaar gedeeld en geanalyseerd. Daarnaast lieten zij zich door terzake deskundigen (universiteitsbestuurders, directeuren fondswerving, adviseurs) uit de Verenigde Staten, Canada en Europese landen over de meest actuele stand van zaken informeren.

Zo vormden de leden van de Expert Group gedurende één jaar een intensief Europees leer-laboratorium. Zij leerden van – en aan elkaar. Zij verbaasden zich over bestaande verschillen tussen landen en culturen. Deze brachten hen soms op verrassende nieuwe ideeën en inzichten.

Dat hiervan een inspirerende werking op hen uitging, blijkt o.a. uit de maximale aanwezigheidsgraad tijdens de bijeenkomsten. Niemand wilde er iets van missen. Aan het eind van het jaar stelde dan ook ieder bij zichzelf vast hoezeer hij of zij zich had bekwaamd inzake zowel interne – als externe condities die fondsenwerving aan universiteiten stimuleren, respectievelijk belemmeren.

Bij de oplevering van de eindresultaten van de Expert Group, is tijdens de conferentie op 4 december 2007 in Brussel de vraag opgeworpen: hoe nu verder? De groepsleden hebben ieder voor zich de verantwoordelijkheid genomen om binnen hun eigen land of regio de inzichten en aanbevelingen bij de relevante doelgroepen te verspreiden.

Het gaat hierbij om: (research)-universiteiten, fondsen van filantropische aard, de regering van de betreffende lidstaat, Europese instellingen en de burgers in het algemeen. Medio 2008 zullen de groepsleden de door hen genomen initiatieven en de resultaten ervan met elkaar bespreken en zullen er vervolgafspraken worden gemaakt.

De tien aanbevelingen ofwel de tien geboden, die in vier categorieën zijn ingedeeld, luiden als volgt:

I.                       Principes van fondsenwerving:

1.      Universiteiten dienen fondsenwerving vanuit filantropische bronnen onderdeel te laten uitmaken van hun ‘overall’ strategie.  Universiteiten die zich niet scherp bewust zijn van hun excellente onderzoeksgebieden of van de specifieke sterkten die hen onderscheidend maken van andere universiteiten, zijn kansloos in het werven van fondsen.

2.        Werk binnen universiteiten aan de opbouw van interne fondsenwervingscompetenties. Externe raadgevers kunnen hierbij in de beginfase een belangrijke rol spelen. Maar succesvolle fondsenwerving kan niet aan derden worden uitbesteed. Het is zaak om relevante competenties bij eigen personeelsleden op een hoger peil te brengen. Hierbij is onvoorwaardelijke steun vanuit het College van Bestuur noodzakelijk.

3.      Heroverweeg de kwaliteiten die vereist zijn om lid te worden van een College van Bestuur; betrek hierbij de al of niet aanwezige competenties m.b.t. fondsenwerving en maak fondsenwerving tot een van de hoofdverantwoordelijkheden van de kandidaat.

II.                   Condities bij de universiteit als voedingsbodem voor fondsenwerving

4.   Maak een kritische doorlichting van de aan de universiteiten gangbare management- en accounting praktijken: aan de basis van een succesvolle fondsenwerving liggen een zorgvuldige strategische planning en een gezond financieel management, condities die bij potentiële donoren vertrouwen inboezemen.

5.       Trek voordeel uit toenemende autonomie voor universiteiten: naast academische autonomie, gaat het hierbij om autonomie op het terrein van financiën, organisatie en personeelsaangelegenheden. Bij aanwezigheid van een adequate financiële uitgangssituatie uit publieke bronnen, kunnen dergelijke meer autonome universiteiten aan hun eigen strategie vorm geven m.b.t. marktconform aantrekken van personeel, genereren van eigen inkomsten en het naar eigen inzicht investeren hiervan.

6.       Exploreer de mogelijkheden om universiteiten tot onafhankelijke stichtingen om te vormen, met alle voordelen van dien met het oog op het werven van fondsen.

III.                 Maatschappelijke condities als voedingsbodem voor fondsenwerving

7.       Introduceer een systeem van ‘matching funds’, wat inhoudt dat in het geval dat een universiteit succesvol is in haar fondsenwerving bij particuliere donoren, zij van overheidswege telkens een bepaald percentage van de gift krijgt uitgekeerd. Zo fungeren ‘matching funds’ als hefboom voor een steeds succesvollere fondsenwerving.

8.      Heroverweeg de gangbare fiscale regels op een zodanige wijze dat deze meer uitnodigend zijn voor universitaire fondsenwerving; besteed hierbij met name aandacht aan het belastingvrij maken van giften ten behoeve van universitair onderzoek dat niet valt onder sponsoring.

9.      Eis het ‘recht van filantropische overdracht’ op waar het gaat om landen binnen de Europese Unie. Er dient een Europees paspoort te komen voor alle ontvangers van filantropische middelen, waarbij Europese landen elkaars algemeen nut beogende instellingen wederzijds erkennen.

IV.                 Cultuur van geven en van vragen

10.  Bevorder een cultuur van geven en creëer een cultuur van vragen: waar alles om draait, is een cultuurverandering op Europees niveau ten gunste van universitaire fondsenwerving.

Professor Geert Sanders was lid van de EU Expert Group on ‘Fundraising by universities from philanthropic sources’. Als directeur van de Stichting Ubbo Emmius Fonds voor relatiebeheer en fondsenwerving van de RuG introduceerde hij tussen 1998 en 2007 de relatiegerichte fondsenwerving in Nederland. In 2006 verscheen van zijn hand het boek ‘Fondsen werven: de relatiegerichte aanpak’ bij Koninklijke Uitgeverij Van Gorcum in Assen. Als bestuurder is Geert Sanders o.a. actief als voorzitter van SER Noord-Nederland.

­­­­­­­­­­­ ­­­­­­­ ­­­ ___________________________________________________________________________

EU Expert Group on Fundraising by Universities from Philanthropic Sources (November 2006 – December 2007) 

Chairman
William Wakeham, Vice- Chancellor, University of Southampton, United Kingdom 

Rapporteurs
George Papaconstantinou, Athens University of Economics and Business, Greece
Effie Amanatidou, Research and Innovation Policy Analyst, Greece.
Ken Guy, Wise Guys Ltd., United Kingdom

Expert Group Members
Marcel Crochet, Honorary Rector of the Université Catholique de Louvain, Belgium.
Stanislaw Chwirot, Former Vice- Rector of University Nicolas Copernicus, Poland.
Emmanuelle Faure, Director European Union Affairs, European Foundation Centre, Belgium
Paavo Hohti, Managing Director, Council of Finnish foundations, Finland.
David Lynn, Head of Strategic Planning and Policy, Wellcome Trust, United Kingdom.
Juergen Luethje, Former Rector University of Hamburg, Germany.
Carlo Mango, Head of Scientific Research Department, Cariplo Foundation, Italy.
Joanna Motion, Vice-President for International Operations, Council for Advancement and Support of Education (CASE), United Kingdom.
Geert Sanders, Director of  University Development and Alumni Relations, University of Groningen, the Netherlands.
John Smith, Deputy Secretary- General, European University Association.
Stefan Stolte, Head of Human Resources, Legal Affairs and Strategic Issues , Stifterverband für die Deutsche Wissenschaft, Germany.
Salvatore Vicari, Vice-Rector for Fundraising, Bocconi University, Italy
Harriet Wallberg Henriksson, President of Karolinska Institutet, Sweden.
Michel Xavier, Director-General, École Polytechnique, France.

Outside Experts Invited to Expert Group Meetings 
Christopher Carnie, Director, Factary Europe
Stephen Dahms, Pres/CEO Alfred E. Mann Foundation for Biomedical Engineering
Michèle Hannoyer, Directorate General for Research & Innovation, France.
Gabriel Hawawini, Former Dean, INSEAD, France
Anne Mundell, Iain Moore Associates
Philip Nye, Department for Innovation, Universities & Skills, United Kingdom
Fritz Schroeder, Associate Vice-President for Development and Alumni Relations, Johns Hopkins University, United States
Thomas von Hippel, Max Planck Institute, Germany