Eten is het roken van vroeger

“Historisch besef over wat goed en slecht is geeft op z’n minst de hoop dat over twee of drie generaties overgewicht een zelfde soort behandeling krijgt als roken nu. Daarbij moeten we er wel voor waken dat dikke mensen ook als een soort paria’s in de hoek worden gezet en verstoten worden naar plekken waar je nog net -staande bij een afzuigkap- een patatje-met mag eten.

Een patatje-met zal nooit het probleem zijn, zeker nu vooraanstaande voedingsdeskundigen ons vertellen dat mayonaise helemaal zo slecht nog niet is. Mijn hoop is gevestigd op ons gezonde verstand: het bestrijden van de dreiging van de moderne tien plagen begint met het bestrijden van de obesogene samenleving. Zouden over 2 generaties voedselketens als McDonalds alleen nog onder zeer strenge caloriecontroles hun producten mogen verkopen? Maakt überhaupt de gewone hamburger nog deel uit van het assortiment? Zal al te vet en al te zoet of zout voedsel in de ban worden gedaan? Zal reclame voor deze producten allang verboden zijn? Zal op verpakkingen van voeding een waarschuwing staan, die vergelijkbaar is met de waarschuwingen die nu op sigaretten te vinden zijn? een schrikbeeld? Ach, tegen die tijd zal er wel weer iets anders zijn, waarvan men in eerste instantie denkt dat het allemaal wel meevalt. L’histoire se répète.

Het is in die zin een kwestie van tijd en een kwestie van het beantwoorden van een cruciale vraag: wat moeten we nu precies doen om onze leefstijl een beetje aan te passen, waardoor we straks de afschrikwekkende toename van overgewicht en haar gevolgen in ernst en omvang een halt kunnen toeroepen?

Dat begint toch echt bij het zichtbaar maken. Het voor en door jongeren te laten verbeelden. De verbeelding aan de macht te krijgen, juist ook op dit onderwerp. Laten zien in wat voor doldwaze maatschappij we eigenlijk leven. De plagen laten zien die daar het directe en indirecte gevolg van zijn en ook laten zien wat er precies aan de hand is. En ook wat er niet aan de hand is. Niet normerend en niet moraliserend. Niet met een variant op de 10 geboden, maar wel met behulp van de deugden en zonden die we allemaal in ons hebben. Dat is de eerste opdracht binnen dit lectoraat.

De Haagse Hogeschool heeft kwantitatief en kwalitatief de mogelijkheden om die opdracht breed te agenderen, zowel binnen haar eigen onderwijs als met behulp van genoemde onderzoeken. Pas als het bewustzijn niet meer vernauwd is op dit terrein, kan met meer motivatie en draagvlak onderzocht worden welke interventies duurzaam effectief blijken te zijn. Voor creatieve veelbelovende initiatieven moet ruimte gecreëerd worden. De focus en financiering moet alleen op zaken gericht worden die echt werken en daarbij moeten we durven op basis van effectmetingen te schiften.

De wetenschappers van de universiteit van Sussex zeggen het als volgt: “Preventing obesity is a societal challenge, similar to climate change. It requires partnership between government, science, business and civil society”. eenvoudige oplossingen -van Sonja Bakker via het invoeren van een vettax tot meer bewegen- zijn veel te simplistisch voor dit complexe probleem. De bal steeds weer ergens anders leggen -een voedingsindustrie die blijft hameren op het feit dat we tegenwoordig niet meer eten dan vroeger en dat het echt ligt aan het feit dat we te weinig bewegen- zet geen zoden meer aan een dijk die op doorbreken staat. een samenhangend stelsel van inzichten op dit terrein helpen ontwikkelen die een denkkader vormen waarmee de doldwaze werkelijkheid nader geanalyseerd kan worden: Overgewicht is enerzijds echt toe aan een ander paradigma.

Anderzijds is het wachten op dat ene moment -of die ene man of vrouw die ten opzichte van dit onderwerp de problemen zo weet te verbeelden – dat de zo noodzakelijke veranderingen van leefstijl plotseling in een niet meer te stoppen stroomversnelling komen. Grote veranderingen beginnen plotseling, betoogt Malcolm gladwel in zijn populair-wetenschappelijk boek The tipping point, dat onder meer handelt over de kansen op epidemische verspreiding van gedrag en ideeen. De ondertitel van zijn boek is How little things make a big difference.

Zowel overdrachtelijk als letterlijk een mooi beeld van de uitdaging die voor ons ligt. Het bestrijden van een obesogene samenleving is geen bijzaak, ook geen hoofdzaak.
Het is een halszaak geworden.

Rob Oudkerk, 365 dwaze dolle dagen. De volledige lectorale rede van lector Oudkerk leest u hier .