Krimp en de impact van hoger onderwijs

Nieuws | de redactie

27 april 2010 | De bevolking van Nederland gaat dalen vanaf 2040. Dit biedt tegelijk volop kansen voor hoger onderwijs en cultuur als grote factoren in de kracht van steden en regio’s. “Limburg kan de nieuwe Randstad van Noordwest Europa worden”, zegt onderzoeker Gerard Marlet, directeur van de ‘Atlas voor gemeenten’.

Emmen zorgelijk, Limburg kansrijk

In de ‘Atlas voor gemeenten’ worden de 50 grootste gemeenten inNederland jaarlijks met elkaar vergeleken. De presentatie was ditjaar in Heerlen. Deze door bevolkingsdaling geplaagde stad wasafgelopen vijf jaar de grootste stijger op het gebied vanwoonaantrekkelijkheid. Krimp biedt volgens Nol Reverda, lectordemografische krimp (HS Zuyd) juist kansen. “We zijn gestart methet project ‘Xperience Parkstad’, waarin voortgezet onderwijs, MBO,Hogeschool Zuyd en Open Universiteit samenwerken. Xperiencestelt zich tot doel: ‘Het verzorgen van een voortreffelijkonderwijsaanbod voor de (Eu)regio’. Als het gaat om het bestrijdenvan voortijdig schoolverlaten staan we inmiddels landelijk in detop drie.”

Bevolkingsdaling – ook wel ‘krimp’ genoemd – is in 2010 hetthema van de Atlas voor gemeenten. “De prognoses voor wat betreftkrimp in Nederland zijn onzeker maar in het algemeen wordtaangenomen dat de bevolking vanaf 2040 gaat dalen”, zegt GerardMarlet. “We hebben de neiging om krimp te zien als een nationaleaangelegenheid,” volgens Marlet. “De toekomst ziet er dan voorZuid-Limburg zorgelijk uit. Kijk je ook naar België en Duitslanddan is Limburg de nieuwe Randstad van Noordwest Europa. Het hogeronderwijsaanbod en de aanwezigheid van werk en de dichtheid vaneconomische activiteiten is groot in de ‘Euregio’Zuid-Limburg-Luik-Aachen. Een stad als Emmen heeft ook zo gezienecht een probleem, er ligt aan de andere kant van de grens alleenmaar weiland.”

30 mensen per dag minder

Het verschijnsel krimp is echter niet nieuw. Na de groteurbanisatiegolf is aan het begin van de 18^e eeuw debevolking Haarlem gehalveerd. Ook toenmalig belangrijke steden alsEnkhuizen en Edam hadden te maken met demografische krimp. Haarlemis deze krimp weer helemaal te boven gekomen, maar Edam enEnkhuizen niet. “Historische trends zijn vaak bepalend geweest voorstedelijke bevolkingsprognoses”, zegt Gerard Marlet. “De afgelopentwintig jaar was beleid echter de meest bepalende factor. De vraagwas veel meer ‘waar mag er nog gebouwd worden?’ Almere en deVINEX-wijken springen hierbij het meest in het oog.”

Steven Brakman van de vakgroep international economics andbusiness (RUG) laat in cijfers zien waar dit in de kern om gaat:”In 2010 groeit de Nederlandse bevolking nog met 100 mensen perdag. In 2034 krimpt Nederland met 30 mensen per dag. Migratiecompenseert slechts deels, niet volledig de terugloop van degeboortecijfers. Dit geldt overigens ook voor de rest van Europa.”De afgelopen jaren zijn steden als Vlaardingen en Heerlengekrompen. Over de oorzaken hiervan is Marlet helder: “Vergelijkbijvoorbeeld Amsterdam en Heerlen. Beide steden kennen een groteuitstroom van 30-39 jarigen. In Heerlen wordt deze uitstroom echterniet gecompenseerd door een grote instroom van jongeren en jongehuishoudens.”

Dit saldo van instroom en uitstroom – de zogenaamde’migratiebalans’ – heeft te maken met factoren als ‘de aanwezigheidvan hoger onderwijs instellingen, woonattractie, aanwezigheid vanwerk, dichtheid van economische activiteiten en carrièrekansen’. Na hun studie trekken jongeren massaal weg uitstudentensteden als Groningen, Enschede en Maastricht. Toch hebbendeze steden geen groot krimprisico omdat hun aantrekkelijkheid alsstad, met name ook regionaal gezien, groot is en – naar verwachting- blijft.

Krimp is waarschijnlijker in steden als Vlaardingen,Spijkenisse, Helmond, Almelo en Heerlen. Hier speelt zwaar mee heteffect van de ‘agglomeratie-schaduw’, de nabijheid van de groteaantrekkelijke stad. “Er is niets mis met Heerlen, maar jammer vanMaastricht”, aldus Steven Brakman.