Twitters van vogeldiva’s
Hoe kun je de kwaliteit van een zingende nachtegaal snelinschatten? Voor een concurrerende man is dat van levensbelang: omzijn eigen kansen in te schatten voor het veroveren of behouden vaneen territorium, zonder zich in tot mislukken gedoemde gevechten testorten. Voor een vrouwtje ook, maar dan voor het kiezen van dejuiste partner om zich meteen mee voort te planten. Als je goedluistert naar een nachtegaal, dan pik je signalen op over demotivatie en kwaliteit van de potentiële partner.
Hoe zingt hij? En waar?
Het gaat bovendien niet alleen om hoe je zingt, maar ook om waarje zingt. Dat samen bepaalt je boodschap en je kwaliteit als zangeren dus als man. Dat geldt in ieder geval voor vrijgezellenachtegalen en daarmee waarschijnlijk voor meer communicerendedieren. Philipp Sprau van het Nederlands Instituut voor Ecologie(NIOO-KNAW) verdedigt op 28 oktober zijn proefschrift aan deRijksuniversiteit Groningen.
“Bij communicatie tussen dieren kun je het geluid niet meer loszien van de plek waar het dier zit,” zegt Sprau. Zijn onderzoektoont aan dat niet alleen vogelzang zelf informatie geeft – denkaan de structuur van het lied, beginnen met zingen als jeconcurrent nog niet klaar is of het gebruik van agressieveelementen zoals ‘trillers’ die de leeftijd verraden. Ook de plekwaar een nachtegaal zingt, maakt groot verschil.
Zo blijkt de afstand tussen zanger en luisteraar belangrijk, ookals de eerste buiten het territorium van de tweede blijft. Dat iseen nieuw element dat in zijn onderzoek naar voren is gekomen. Hetheeft zelfs invloed op het gedrag van de buren, zelfs in volgendenachten. De buren zijn bijvoorbeeld minder agressief naar de meteen zangduel belaagde ‘broeder’. Alle individuele concertenbeïnvloeden elkaar op deze manier. De zang van de nachtegaalblijkt een vorm van social media gebruik, de Twitter en Facebookvan de natuur. Sprau en zijn begeleider Marc Naguib lichtentoe: “De nachtegalen vormen samen een groot communicatienetwerk.Een boodschap bestaat daarom uit geluid plus plaats.”
Van de Elzas tot in Afrika
“De hoogte van de zangplek was niet eerder bestudeerd, maarblijkt ook van belang te zijn.” Gemiddeld zit een dier op zo’n 2,5tot 3 meter in een boom tijdens een nachtelijk concert. “Verrassendgenoeg was de uitkomst precies omgekeerd aan wat de literatuurvoorspelde: niet letterlijk hoger geplaatste zangers, maar juistdie op dezelfde hoogte werden als bedreigender ingeschat.”
Voor het onderzoek speelde Sprau midden in de nachtnachtegaalgeluiden af in een groot moerasgebied op de grens vanFrankrijk, Zwitserland en Duitsland, het natuurreservaat PetiteCamargue Alsacienne. Hij noemt deze streek een nachtegalenparadijs.Nieuw is dat hij met een aantal luidsprekers een rondvliegendevogel simuleerde, in plaats van geluiden alleen op een vaste plekaf te spelen. Het nachtelijk onderzoek werd het eerste jaaruitgevoerd vanuit de Universiteit Bielefeld en daarna vanuit hetNIOO.
Sprau vertelt verder. Nachtegalen zingen namelijk ook overdag.Dan komen zij in hun melodie met andere boodschappen. Dat doen zijnu in de herfst, maar niet meer bij ons. De zang is verplaatst naarAfrika.
