Heldere ster heeft vaak partner

Nieuws | de redactie

27 juli 2012 | Veel sterren in het sterrenstelsel zijn vele malen sterker dan onze zon. Deze zware sterren, die van grote invloed zijn op de evolutie van een sterrenstelsel, zijn vaak niet alleen. Onderzoek van UvA-prof. Alex de Koter laat zien dat veel van deze sterren een nabije begeleidende ster kennen.

Samen met collega dr. Selma de Mink van het Space TelescopeScience Institute in Baltimore onderzocht De Koter de zogehetenO-type sterren. Dit zijn sterren met een zeer hoge temperatuur,massa en helderheid. Ze leven kort maar hevig, en hebben eensleutelrol in de evolutie van sterrenstelsels.

“‘Deze sterren zijn absolute kolossen”, licht Hugues Sana toe.”Ze hebben minstens 15 keer zoveel massa als onze zon en kunnen totwel een miljoen keer helderder zijn. Deze sterren zijn zo heet datze fel blauwwit licht uitstralen en oppervlaktetemperaturen vanmeer dan 30.000 graden Celsius hebben.”

Opvallend veel dubbelsterren

Uit onderzoek met ESO’s Very Large Telescope (VLT) nu dat 75% van alleO-type sterren deel uitmaakt van een dubbelstersystemen. Dat is eenveel hoger aantal dan voorheen werd aangenomen. De astronomen kekenhiervoor naar zes nabije jonge sterrenhopen in de Melkweg om eensteekproef van 71 enkelvoudige sterren en sterparen(dubbelsterren).

Opvallender nog is de constatering dat in veel gevallen deafstand tussen beide sterren klein genoeg is om interactiesmogelijk te maken (massa-overdracht of fusies tussen beidesterren). Dat heeft verregaande gevolgen voor ons begrip van deevolutie van sterrenstelsels.

O-type sterren vormen slechts een fractie van een procent vanalle sterren in het heelal, maar door de hevige verschijnselen dieze veroorzaken, hebben ze een buitenproportioneel effect op hunomgeving. De winden en schokken van deze sterren kunnen de vormingvan nieuwe sterren stimuleren, maar ook verhinderen.

Met hun straling brengen ze omringende gasnevels aan hetgloeien. Hun supernova-explosies verrijken sterrenstelsels met dezware elementen die cruciaal zijn voor het ontstaan van leven. Enten slotte worden ze ook nog in verband gebracht met degammaflitsen, die tot de meest energierijke verschijnselen in hetheelal behoren. Sterren van het O-type zijn dus van invloed op veelvan de mechanismen die de evolutie van een sterrenstelselbepalen.

Sterren kunnen samensmelten

“Het leven van een ster wordt sterk beïnvloed als hij naast eenandere ster bestaat”, zegt co-auteur Selma de Mink. “Als tweesterren heel dicht om elkaar heen cirkelen, kunnen ze uiteindelijksamensmelten. Maar zelfs als dat niet gebeurt, zal de ene ster vaakmaterie van het oppervlak van zijn begeleider afrukken.”

Fusies tussen sterren, die volgens het team bij naar schatting20-30% van alle O-type sterren optreden, zijn heftigegebeurtenissen. Maar zelfs het relatief rustig verlopende stellairevampirisme, dat nog eens 40-50% van alle gevallen voor zijnrekening neemt, heeft diepgaande gevolgen voor de evolutie van dezesterren.

Tot nu toe gingen de meeste astronomen ervan uit dat compactezware dubbelsterren de uitzondering waren: ze waren in feite alleennodig om het bestaan van exotische objecten alsröntgendubbelsterren, dubbele pulsars en dubbele zwarte gaten tekunnen verklaren. Maar dit nieuwe onderzoek toont aan dat dezesimplificatie tekortschiet: zware dubbelsterren komen niet alleenvaak voor, hun levens verschillen fundamenteel van die vanenkelvoudige sterren.