Lector Inclusieve Educatie: Ik hekel superdiversiteit!
Vlak voor haar inauguratie spreken we met Aminata Cairo. Geboren in Nederland en haar volledige academische carrière gevolgd in Amerika. Vanuit de functie als adviseur voor diversiteit en inclusiviteit aan de Universiteit Leiden maakt ze nu de stap naar lector aan De Haagse Hogeschool.
De antropologe is de eerste vrouwelijke lector met Surinaamse ouders op het thema diversiteit en inclusiviteit, met een grote ambitie om met name de cultuur en de organisatie binnen De Haagse Hogeschool te veranderen. “Het is meer dan die ene opdracht gericht op het studiesucces van minderheden. Het gaat om contact, om voelen, om de vraag: ‘Hoe gaan wij met elkaar om?’”
“Ik kom zelf uit Amerika, daar wordt echt heel erg gewerkt aan het gevoel ‘Jij bent hier begonnen en jij bent nu een van ons’. We hebben daar ieder jaar homecomings, feest, en niemand wil dit missen. Ieder jaar in september komt iedere alumnus terug. En hier in het gebouw kom je binnen en heet niemand je welkom.”
De kennis is al in huis
“Dertig jaar van onderzoek en interventies heeft ons niet de verandering gebracht die wij wilden zien. We doen het niet beter, sterker nog we doen het slechter. Je kunt niet hetzelfde blijven doen en een andere uitkomst verwachten. Ik ga dus als eerst een hoop niet doen. Ik ga niet nog meer onderzoek doen naar wat er fout zit en ik ga niet experimenteren met nog meer interventies. We weten wat het probleem is. De uitval onder jongens van een niet-westerse afkomst is heel hoog.”
“Het systeem heeft misschien wel de grootste impact op deze specifieke groep, maar voor mij persoonlijk ligt het systeem scheef voor iedereen. Waar wij vanuit het lectoraat naar gaan kijken is ‘Hoe gaat het systeem werken voor het doel dat we willen bereiken?’” Cairo wil beginnen bij de kennis die er als is. “Ook omdat je werkt met eilandjes. We gaan kijken naar wat er bij bouwkunde al is geprobeerd en wat er wel en niet werkte. Dat is anders dan binnen verpleegkunde. Maar de kennis is er al, in huis, daar beginnen we.”
“”Uit de conclusies van het rapport van de Onderwijsraad blijkt ook dat er een kloof bestaat tussen de denkbeelden op de werkvloer en het enthousiasme op bestuursniveau.””
Susana Menendez – bestuurslid De Haagse Hogeschool
Het is vaak een uitdaging om diversiteit en inclusiviteit concreet te maken. Op De Haagse Hogeschool is de start het opzetten van een inclusiviteits-toolkit. “ Een set van basisvaardigheden die je nodig hebt om een inclusieve omgeving te creëren. Als het nu gaat om een-op-een met een student, of op de werkvloer, of in de klas. Er is een aantal basisvaardigheden die je moet hebben, als student, als medewerker, als docent.”
Naast het aanbieden van trainingen en masterclasses gaat het lectoraat zich met name richten op het niveau van de opleiding. “Wat wordt hier al gedaan, waar is er behoefte aan, niet alleen vanuit de medewerkers en docenten maar zeker ook vanuit de studenten. We gaan mensen leren dat ze niet dingen moeten doen voor studenten, maar samen met de studenten.” aldus Cairo.
Kloof tussen beleid en werkvloer
“Vandaag heeft doctor Aminata Cairo het over de grote uitdagingen waar we voor staan. Sociale cohesie en inclusiviteit voor een hogeschool waar alle talenten een kans krijgen en waar alle talenten deze kansen kunnen benutten. Om beter te worden als land, stad en samenleving.” Bestuurslid Susana Menendez introduceert de nieuwe lector die onder begeleiding van een Surinaamse Drum Call en traditionele dans wordt welkom geheten in het auditorium.
Menendez vervolgt: “We zijn op De Haagse Hogeschool niet onbekend met de zoektocht naar een inclusieve organisatie. In het rapport van de Onderwijsraad uit 2007 wordt De Haagse Hogeschool genoemd vanwege een proactieve houding rondom culturele diversiteit. Uit de conclusies van dit rapport blijkt ook dat er de denkbeelden op de werkvloer en het enthousiasme op bestuursniveau.”
De rede van Aminata Cairo is bevlogen en raakt een breder spectrum dan alleen de wetenschap. Vanuit haar eigen levensverhaal neemt ze de zaal mee in een verhaal over verbinden, met jezelf en met elkaar, om te komen tot een gemeenschap. “Wat je nodig hebt om te verbinden met iemand anders zijn verhaal, is moed. En om bereid te zijn om te luisteren, echt te luisteren. En zelfs om te voelen.’
De kloof tussen beleid en de werkvloer illustreert zij aan de hand van concrete voorbeelden. “Een collega, ze is moslima, gaat vaak met haar team, allemaal witte mensen, naar een bedrijf waar de afdeling veel mee samenwerkt. Elke bezoek wordt zij vanaf het moment dat ze daar binnenkomt actief genegeerd. Actief, daar bedoel ik mee dat mensen elke andere mogelijke activiteit aangrijpen, zodat ze niet met haar hoeven te praten of te verbinden. En als haar collega’s binnenkomen dan is het “Heey, goed dat je er bent!””
“En dat gebeurt niet eenmaal, niet tweemaal, maar elke keer. En dat doet pijn, dat doet pijn. En zij zal er zelf niks tegen doen, want zij denkt “Ik wil geen slachtoffer zijn en deze mensen bedoelen het ook niet zo.”
“En dit is het moment waarop wij als collega’s samen kunnen komen. We hoeven geen revolutionaire dingen te doen om een inclusieve gemeenschap te vormen. Je kan ook iets kleins doen. Misschien stuur je als team een brief van tevoren, dit zijn alle mensen die komen, en ‘Ik vertrouw erop dat u ze het welkom geeft dat zij allen verdienen.’ Want als wij met elkaar op pad gaan, dan wordt iedereen met respect behandeld, iedereen! Dat wil je uitstralen. Want, als je dit niet kan doen voor je eigen collega’s, dan kan je dit ook niet doen voor je studenten!” Deze uitspraak levert Aminata een groot applaus op.
Kies je woorden wijselijk
De studenten hebben een centrale rol in dit lectoraat. Er wordt een aparte student branch opgericht om de verbinding met studenten te realiseren door middel van activiteiten en deelname in onderzoek. In haar rede spreekt de lector de studenten actief aan. “Je bent hier, je bent toegelaten, je hoort hier. Ook al zal het soms niet zo voelen. Kijk naar mij, ik pas er niet tussen, niet op deze plek, niet in dit land. Maar ik ben hier en ik ben succesvol, en dat kun jij ook!”
Taal staat ook centraal in dit lectoraat. Aminata geeft veel voorbeelden van hoe de keuze voor woorden impact heeft op het wel of niet voeren van een open gesprek. “Mijn favoriete woord in het Nederlands is gezellig! Gezellig, met thee en koekjes, wij hebben het gezellig.” Aminata laat een stilte vallen. “Maar als iemand het wil hebben over inclusiviteit, over discriminatie, over zijn of haar ervaring dan gebeurt er iets. Vanaf het moment dat je hierover begint hoor je ‘Ahhh het was net zo gezellig. You are busting up the gezelligheid.’”
“”Maar superdiversiteit betekent niet ‘Yes, super er is diversiteit’. Nee het betekent ‘Oh jee, er is diversiteit’.””
Aminata Cairo
Volgens Aminata zijn dit woorden die beïnvloeden of een student of medewerker zijn of haar ervaring wel of niet gaat vertellen. “Je weet dan ‘ik ga de gezelligheid verpesten’. Als de media tegen Gloria Wekker zegt ‘op deze manier krijg je geen bondgenoten’, dan bedoelen ze eigenlijk ‘Gloria, dit is niet zo gezellig. Je mag wel een boek schrijven, maar maak het alsjeblieft gezellig!'” Emeritus-hoogleraar Gloria Wekker, die aanwezig was bij de rede ontving vorig jaar de Joke Smit-prijs voor haar langdurige strijd voor de verbetering van de positie van zwarte vrouwen in Nederland. Haar boek, Witte onschuld, wakkerde een grote maatschappelijk discussie aan.
Superdiversiteit en micro-agressie bij het grofvuil
Tot slot heeft Cairo nog een voorstel, namelijk om afscheid te nemen van een veelgebruikt construct. “Superdiversiteit, dit woord hoorde ik hier in Nederland voor het eerst en ik heb er echt een hekel aan. Kijk ik begrijp heel goed dat het voor jou als witte persoon spannend is om in een zaal vol zwarte mensen te zitten. Maar superdiversiteit betekent niet ‘Yes, super er is diversiteit’. Nee, het betekent ‘Oh jee, er is diversiteit en het zijn er nu echt heel veel.'”
Als je een klas hebt met studenten van Afrikaanse achtergrond, gemixt met Chinezen, Javanen, iemand van Amerikaanse afkomst gemixt met Braziliaans. In Suriname noemen wij hen gewoon onze klasgenoten, punt. En we hebben het hier dan niet over superdiversiteit, over een superdiverse klas. Dus gebruik dit woord dan alsjeblieft niet.”
Het gaat Cairo om de vraag welke termen een gesprek over diversiteit bevorderen, niet in de weg staan. “Een ander voorbeeld, micro-agressie, het is een goed en duidelijk begrip. Het gaat over de soms onopgemerkte belediging die in een compliment kan zitten, zoals ‘Je hebt het goed gedaan, voor een meisje.’ Maar het woord zelf, microagressie, agressie heeft te maken met opzet.
Als jij iets zegt dat mij beledigt en ik wil graag een open gesprek met jou, dan zeg ik “Joh ik vind je heel aardig, maar wat je net deed of zei dat is best wel dom.” Dan kunnen we een gesprek hebben. Maar als ik zeg “Joh jij hebt je net schuldig gemaakt aan micro-agressie tegen mij.” Agressie? Hoe dan? Ik wil mensen bereiken en betrekken, hier binnen en daar buiten. En dat gaat niet met dit woord. Dus kies je woorden wijselijk!”
Lector Aminata Cairo komt er, volgens haar eigen woorden, hard in met dit lectoraat. De verandering zal niet meer zachtjes gaan, maar wel met iedereen. Haar houding en boodschap doen denken aan de uitspraak: “Hard op de boodschap en zacht op de relatie.” Een lectoraat met een grote opgave in een omgeving en sector die in vele opzichten nog niet lijken op haar.
