Internationalisering van het hoger onderwijs wijzigt drastisch
Waar internationalisering de afgelopen 25 jaar (1990-2015) een kenmerkend onderdeel is geweest van het hoger onderwijs is er nu een kentering te zien, zeggen deze experts op het gebied van internationalisering. De onbeperkte groei van internationalisering, inclusief de wereldwijde toename van de studentenmobiliteit, de toename van branchecampussen, het gebruik van het Engels als onderwijstaal en vele andere elementen, daar lijkt abrupt een einde aan te komen. In het bijzonder in Europa en de Verenigde Staten.
Kennis blijft internationaal
Voordat de auteurs in het artikel gaan somberen komen ze eerst met de positieve ontwikkelingen. “Kennis blijft internationaal, het cross-nationale onderzoek blijft toenemen. De meeste universiteiten erkennen en zien ook de ongekende mogelijkheden dat internationaal perspectief biedt aan studenten. Wereldwijde studentenmobiliteit blijft toenemen, hoewel in een lagere snelheid dan in het verleden –met ongeveer 5 miljoen studenten – die buiten de landsgrenzen studeren.”
Are we facing a fundamental challenge to higher education internationalization?
Het Europese uitwisselingsprogramma Eramsus+ neemt ook toe in populariteit en kan in de toekomst zelfs op meer financiering rekenen. De Aziatische landen organiseren zich ook steeds meer op eenzelfde manier als Europese landen. Dat gebeurt vooral op het punt van de harmonisatie van de hoger onderwijsstelsels, de kwaliteitsborging en het verhogen van de regionale mobiliteit. ‘Internationalisering’ is een term die steeds meer opgang vindt in het hoger onderwijs wereldwijd, constateren de Witt en Altbach.
Diepgaande gevolgen
Deze positieve trends verhullen niet dat er in 2018 problematische trends zichtbaar zijn. “Zo hebben we in 2016 de Brexit gezien, gevolgd door de verkiezing van Trump. Deze twee events hebben bewezen dat het krijgen van een studentenvisum problematischer is geworden. Er is een sfeer ontstaan waarbij buitenlanders minder welkom zijn. Met als effect dat er in het afgelopen jaar al minder studenten in de VS en het VK zijn gaan studeren.” Dit zal volgens de twee onderzoekers op de lange termijn diepgaande effecten hebben.
Ook staan de onderzoekers stil bij de ontwikkelingen in Nederland. “Nederland wordt vaak gezien als een van de meest internationaal georiënteerde landen ter wereld. Uitgerekend daar wordt momenteel een intensief debat gevoerd, in de media, de politiek en ook in het hoger onderwijs zelf over de grenzen aan internationalisering.”
Kijk naar de UvA
De Wit en Altbach verwijzen naar de recente discussie aan de UvA. “Kijk het naar statement van de rector van de Universiteit van Amsterdam. Die zei dat er te veel Engelstalige programma’s zijn en dat het aantal moeten worden teruggeschroefd en dat er weer meer aandacht moet komen voor Nederlands hoger onderwijs. Daarnaast vond zij dat er bij sommige opleidingen te veel internationale studenten zijn. Deze opmerkingen kregen steun uit andere universiteiten.
Volgens de onderzoekers zijn in Duitsland, Denemarken en Italië ook discussies over de negatieve impact op de onderwijskwaliteit van slecht Engels sprekende docenten.
Gebrek aan consultatie
De twee onderzoekers van het Boston College wijzen ook naar de recente ontwikkelingen in Groningen met de campus in het Chinese Yantai. “Tegelijk met de discussie in verschillende Europese landen over internationalisering is er een branchecampus van de Universiteit Groningen in Yantai geannuleerd. Dit na protesten van studenten en docenten, omdat er zorgen waren over de academische vrijheid. Ook was er sprake van een gebrek aan consultatie van de plannen binnen de eigen academische gemeenschap.”
Het Gronings nee zal niet zonder gevolgen zijn voor soortgelijke campussen denken de onderzoekers uit Boston. “Dit kan van invloed zijn voor andere branchecampussen in China en misschien ook elders. Landen zullen meer aandacht krijgen voor de structurele bezwaren tegen dergelijke campussen als het gaat om de politieke en academische implicaties. Het is goed mogelijk dat de beste tijd voor dergelijke campussen wel achter ons ligt en dat het transnationale onderwijs op zijn retour is.”
China verstoort de academische vrijheid
In het artikel wordt tevens verwezen naar de toenemende inperking van de academische vrijheid in China met vertakkingen naar andere landen. “De kwestie rondom de invloed van China op het Australisch hoger onderwijs is al veelbesproken. Chinese studenten in Australië worden door China ingeperkt in het uiten van kritiek op het moederland. Daarmee verstoort China de academische vrijheid in Australië. Dit in combinatie met de kritiek op de Confucius-instituten die door de Chinese overheid gefinancierd worden en invloed uitoefenen op universiteiten elders. Deze trends weerspiegelen de toenemende bezorgdheid rondom de invloed van China op de academische vrijheid elders.”
De zorgen omtrent academische vrijheid beperken zich niet alleen tot Groningen. “Academische vrijheid was een belangrijk argument om het project van de Groningse campus in China te staken. Aan Amerikaanse universiteiten worden ook discussies gevoerd over academische vrijheid aan Amerikaanse campussen in China en het Midden-Oosten. Academische vrijheid is een uitdaging voor de toekomst van transnationaal onderwijs en de werving van internationale studenten. In het bijzonder in landen waar de academische vrijheid niet is gegarandeerd.”
Een drastische breuk met het verleden
Andere negatieve ontwikkelingen zien de onderzoekers in het verhogen van de studiekosten voor buitenlandse studenten. “In Noorwegen heeft men onlangs de visumkosten voor studenten verhoogd. Volgens de criticasters in Noorwegen was dit nog maar een eerste stap om extra studiekosten in rekening te brengen voor buitenlanders. Twee Duitse deelstaten gaan ook kosten in rekening brengen voor internationale studenten. Een drastische breuk met het verleden.”
Het verhogen van het collegegeld voor buitenlandse studenten om het hoger onderwijs te financieren komt steeds vaker voor. In Australië doet men dit al decennia volgens de onderzoekers. De KU Leuven heeft onlangs het collegegeld voor filosofiestudenten buiten de Europese Unie fors verhoogd. Dit om zo meer studentenpsychologen voor de Vlaamse studenten te kunnen betalen.
De internationaliseringsexperts zien dat het collegegeld voor buitenlandse studenten wereldwijd alleen maar blijft toenemen. Tegelijkertijd wordt het debat steeds heviger gevoerd over het verlagen, of helemaal afschaffen van het collegegeld voor de eigen lokale studenten.
Ook is er een duidelijk politieke component aan dit verhaal. “Het succes van rechtse nationalisten en populisten in veel Europese landen heeft een significant impact op het hogeronderwijsbeleid. Hoewel de uitwerkingen nog niet precies helder zijn.”
De onderzoekers verwijzen ook naar ontwikkelingen in Centraal-Europa. In landen zoals Hongarije, Oostenrijk, Tsjechië en Polen krijgen nationalistische autoritaire regeringen een steeds grotere invloed op het hogeronderwijsbeleid. In landen als Nederland, Frankrijk Duitsland en Italië waar deze rechterflanken niet in de regeringen zitten, heeft dit politieke geluid wel een grote invloed op het publieke en politieke discours over internationalisering.
Steeds meer nadruk op ideologische cursussen
Ondanks dat er in de westelijke wereld een toenemende kritiek is op internationalisering zien de twee onderzoekers in het Verre Oosten juist een omgekeerde beweging. Maar zelfs daar zijn ook problemen. “De grote spelers, China en India hebben grote uitdagingen. China wordt steeds academisch geslotener. Ondanks de significante toename van het aantal inkomende internationale studenten. Is er een verhoogde inperking van het internetverkeer. Er komt meer nadruk op ideologische cursussen en over het algemeen zijn er in toenemende mate problemen met de academische vrijheid.”
India heeft recent internationalisering van het hoger onderwijs als hoofddoel van het ho-beleid gemaakt. “Echter het ontbreekt India aan de juiste infrastructuur om een groot aantal internationale studenten te kunnen faciliteren. De logistieke uitdagingen zijn aanzienlijk.” Toch zal de focus van de internationale studenten tot maar op zekere hoogte verschuiven van de belangrijkste landen in de VS en de EU naar ander landen, zo verwachten beide auteurs.
Tot slot komen De Wit en Altbach met een aantal duidelijke aanbevelingen voor bestuurders in het hoger onderwijs en met een waarschuwing. “Iedereen die betrokken is bij internationaal hoger onderwijs moet allereerst erkennen dat de realiteit is veranderd. De ontwikkelingen liggen buiten de controle van de academische wereld. Dit heeft belangrijke gevolgen voor het hoger onderwijs en internationalisering in het bijzonder.”
Relevante zorgen over kwaliteit
“De huidige kritiek op de onbeperkte groei van lesgeven in het Engels, werving van internationale studenten en ontwikkelingen van filiaalcampussen komt uit twee totaal verschillende kanten. Aan de ene kant is er het nationaal-populistische argument van anti-internationaal en anti-immigratie. Meer relevant zijn zorgen over de onderwijskwaliteit, academische vrijheid en ethiek in het hoger onderwijs.”
Beide onderzoekers zeggen dan ook dat de oproep van Maex van begin dit jaar omarmt moet worden. “De oproep van de rector van de Universiteit van Amsterdam voor een meer inclusieve internationalisering kan worden gezien als een kans voor de toekomst van internationalisering. Dit kan alleen met een verschuiving van kwantiteit naar kwaliteit. Als het nationalistisch-populistische argument de overhand krijgt leidt dit tot het einde van internationalisering. Bestuurders in het hoger onderwijs wereldwijd moeten een stevige keuze maken voor de kwaliteitsaanpak.”
