Interdisciplinair hbo-onderzoek biedt meer financieringskansen
Aan het begin van het studiejaar staat de voorzitter Joep Houterman stil bij de vorderingen die hij ziet bij zijn hogeschool. Houterman is ruim tweeënhalf jaar voorzitter en was eerder werkzaam bij Aeres Groep en bij Nuffic. Zijn carrière begon hij als hbo-docent bij een rechtsvoorganger van Van Hall Larenstein. In gesprek met ScienceGuide blikt hij vooruit op de uitdagingen en kansen voor het aankomende jaar voor Fontys, want die zijn er. Zo lijkt er dit jaar voor het eerst een daling in de aanmeldcijfers te zijn. Tegelijkertijd vraagt het bedrijfsleven om intensievere samenwerking.
Je loopt tegen beperkingen aan
De eerste uitdaging na zijn aantreden was het doorontwikkelen en verbreden van het praktijkgericht onderzoek. “Fontys is lang een zeer decentraal aangestuurde organisatie geweest. Op den duur loop je dan tegen beperkingen aan. Dat bleek ingewikkeld bij ons onderzoek. Dat was erg gekoppeld aan individuele lectoren en opleidingen binnen instituten. We hebben toen gezegd: er zijn veel maatschappelijke vraagstukken in de buitenwereld waar wij een rol in willen spelen. Dan moet je het onderzoek ook organiseren rondom maatschappelijke vraagstukken.”
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Uitdagingen rondom klimaat kun je dan op een interdisciplinaire manier benaderen, zegt Houterman. “Deze vragen moet je niet alleen bezien vanuit de toegepaste natuurwetenschappen; het heeft ook een sociale en economische dimensies. Door het op een andere manier te organiseren wil je dat mensen makkelijk met elkaar gaan samenwerken. Op die manier stimuleer je de samenwerking rondom vragen die in de buitenwereld leven.”
Op die manier heb je meer slagkracht
Zo brengt Fontys al het onderzoek rondom educatie en het onderwijs van jongeren bij elkaar, vertelt de bestuursvoorzitter. “Iets vergelijkbaars doen we met Leven Lang Ontwikkelen. Wij hebben heel veel lectoren en docentonderzoekers in het domein educatie, op die manier heb je veel meer slagkracht.”
Een bijkomend voordeel is dat het op deze manier ook makkelijker is om toegang te krijgen tot onderzoeksfinanciering, zegt Houterman. “Door het op deze manier te organiseren, maak je meer kans op allerlei externe middelen – of dat nu van het Regieorgaan SIA is, het Groeifonds of aanvragen via Brussel. Je moet massa hebben.”
Harde grens tussen onderwijs en onderzoek moet vervagen
De interdisciplinaire aanpak betekent niet dat de hogeschool onderzoek als losstaande pilaar naast het onderwijs plaatst, integendeel. “De lectoren blijven allemaal aan hun instituut en opleiding verbonden. We gaan geen onderzoeksschool oprichten waar Fontys apart het onderzoek onderbrengt. We proberen ook nadrukkelijk die harde grens tussen onderwijs en onderzoek te laten vervagen, bijvoorbeeld door meerjarige afspraken te maken met partijen in de gezondheidszorg, projecten waarin zowel studenten lectoren als ook docenten in participeren.”
Een uitdaging is nog wel om voldoende gekwalificeerd personeel aan te trekken, ook met het extra geld van het kabinet voor praktijkgericht onderzoek. “Al voor de zomer heb ik gezegd dat wel nu al op zoek moeten naar goede mensen, voor zo ver die er nog niet zijn. Alle hogescholen en universiteiten krijgen op dit moment extra geld voor onderzoek. Dat er dan vervolgens in een krappe markt nog meer krapte ontstaat, is dan vanzelfsprekend. Ik ben ook wel benieuwd hoe dat gaat.”
We hebben ook een ander mandaat
Een belangrijke boodschap bij de opening van het hogeschooljaar is dat Fontys nog niet op alle vlakken het onderste uit de kan haalt. “De organisatie is heel sterk gericht op voltijds bacheloropleidingen, maar we hebben ook het mandaat om meer Associate degrees en masters te verzorgen. We hebben relatief veel masters, maar ik vind dat nog veel te weinig. Ook op het terrein van Leven Lang Ontwikkelen wil fontys stappen zetten met een aparte programma-directeur.”
Daar ligt ook een behoefte bij studenten en het werkveld, ziet de bestuursvoorzitter. “Als je meer masters hebt, dan word je met een op de professie gerichte bachelor- en masteropleiding ook voor vwo’ers interessanter. Als je nu minimaal een master wil, dan ga je naar de universiteit. Dat is ook niet zo gek.”
Wij nemen verantwoordelijkheid bij de lerarenopleidingen
Een ander groot vraagstuk is flexibiliseren. Een goed voorbeeld van de veranderende strategie ziet de Fontys-voorzitter bij de lerarenopleidingen. “Wij willen ons aanbod meer flexibiliseren en dat hebben wij voor een deel al gedaan bij de lerarenopleidingen. Met het gebruik van leeruitkomsten kunnen we veel flexibelere leerroute aanbieden. Wij vinden dit zo’n belangrijke ontwikkeling dat we daar ook zelf in investeren. Het is de vraag van het werkveld en we denken dat we op deze manier veel toekomstbestendige lerarenopleidingen vorm kunnen geven.”
“Als wij blijven doen wat we deden, leveren we een te kleine bijdrage bij de uitdagingen waarmee de lerarenopleidingen te maken krijgen”, aldus Houterman. “Denk aan het lerarentekort, maar ook aan de hoge uitval. Daar hebben we echt een eigen verantwoordelijkheid. Die nemen we dan ook op deze manier. We gaan niet op onze handen zitten.”
ASML is primair geïnteresseerd in onze studenten
Bij de opening van het hogeschooljaar is ASML, de wereldleider in de halfgeleiderindustrie, uitgenodigd. Deze samenwerking met het bedrijf uit Veldhoven is eigenlijk geheel vanzelfsprekend, legt Houterman uit. “ASML is primair geïnteresseerd in onze studenten en wij zijn geïnteresseerd in ASML. Ons instituut Engineering heeft altijd de meest intensieve contacten met ASML, maar ook de ICT-opleiding en twaalf andere instituten weten het bedrijf te vinden. Een van de strategische veranderingen bij Fontys betreft zelfs een intensivering van dit soort samenwerkingen.”
Een voorbeeld voor die samenwerking is het hybride docentschap, waarmee Fontys voorop loopt. Hybride docenten werken zowel aan de hogeschool als in het werkveld.
Je komt er niet met alleen wo-afgestudeerde ingenieurs
Het hoogtechnologische ASML weet ook dat het niet zonder hbo-studenten kan. “Zij merken dat die hbo-student net even meer toepassings- en praktijkgericht is. Onze studenten kunnen dingen die veel academische studenten minder goed kunnen. ASML realiseert zich dat je er niet komt met alleen wo-afgestudeerde ingenieurs, dat je zowel hbo-afgestudeerden nodig hebt als ook mbo’ers. Deze groep studenten is ook belangrijk voor de toeleverende bedrijven van ASML.”
Een laatste onderwerp dat aan de orde komt is digitalisering. Dat heeft sinds corona een enorme versnelling gekregen. Daar hoort ook een strategie bij. “Dat gaat om verschillende zaken zoals de basis op orde hebben en de veiligheid garanderen. Daarnaast moet die strategie aansluiten bij de onderwijsvisie rondom flexibilisering.”
Veel gemopper op de ICT
Toen hij vier jaar geleden binnenkwam bij Fontys, eerst als lid van het CvB en later als bestuursvoorzitter, was het veel gemopper, herinnert Houterman zich nog. “Allerlei verschillende leeromgevingen en managementsystemen die niet meer met elkaar praatten. Nu zie je dat we daar echt stappen zetten.”
Het betekent ook dat er anders naar de vastgoedportefeuille moet worden gekeken. “Wij hebben een forse uitdaging als het gaat om eigentijdse gebouwen die passen bij ons onderwijsconcept van nu en morgen. Die programma’s zijn we continu aan het monitoren – hoe het onderwijs zich ontwikkelt en hoe het gaat met digitalisering. Een deel van de studie vindt namelijk plaats buiten de campus, of het nu bij een school, een ziekenhuis of een bedrijf in de regio is. En een deel van het onderwijs kan natuurlijk online.”
Wij willen geen online onderwijsinstelling zijn
Zorg nu wel dat je dat niet gaat overdrijven en wel een levendige gemeenschap van mensen blijft, benadrukt Houterman. “Dat hebben die studenten ook wel verdiend Die willen niet alleen online en dat krijgen ze ook niet. We doen niet zoveel mogelijk online om op de vierkante meters te kunnen bezuinigen. Dat lijkt mij een verkeerde gang van zaken. Wij willen geen online onderwijsinstelling zijn. Dat verhoudt zich slecht met onze visie op onderwijs.”
Bij Fontys is nog wel overwogen om daar bij buitenlandse studenten anders naar te kijken en voor deze groep al het onderwijs online aan te bieden. “Daarvan hebben wij gezegd: dat gaan wij niet doen. Als andere instellingen dat willen, moeten ze het doen, maar wij geloven daar niet in. Daar is de Open Universiteit een paar jaar geleden ook wel achter gekomen, dat je mensen niet individueel achter een apparaat moet zetten maar dat je ze ook een sociale context moet bieden; anders wordt het niks.”
