Robert Reich: ‘Keer het voucheridee om’

Het IMF publiceerde onlangs cijfers waaruit blijkt dat de inkomenskloof de afgelopen twintig jaar bijna overal ter wereld sterk is toegenomen. Niet zozeer door globalisering als wel door de technologie. Kenniswerk verdient steeds beter, terwijl de inkomens van werknemers in de dienstverlening en productiesector achterblijven. Robert Reich, nu hoogleraar politieke wetenschappen aan UC Berkeley, schreef hier in 1991 het invloedrijke The Work of Nations over. Socialeinnovatie.nu greep het IMF rapport aan om contact op te nemen met Reich. Zijn elfde boek – Supercapitalism – wordt op dit moment in het Nederlands vertaald.

De groeiende inkomenskloof als gevolg van technologische ontwikkelingen is een wereldwijd fenomeen. Wat kan nationaal beleid daar aan doen?

“Op de korte termijn bestaan daar geen makkelijke oplossingen voor anders dan herverdelingsbeleid. Op de lange termijn kunnen en moeten landen investeren in onderwijs. In onderwijs op jonge leeftijd, in uitstekend basisonderwijs voor alle kinderen, maar ook in goede zorg voor moeders vóór en na de bevalling.”

“In hun puberteit moeten kinderen meer kansen krijgen om hun natuurlijke creativiteit te gebruiken en om manieren te onderzoeken waarop ze die creativiteit in hun toekomstige loopbaan kunnen toepassen. Niet alle jongeren hoeven naar de universiteit te gaan om economisch succesvol te zijn, maar er moeten wel meer mogelijkheden voor hen zijn om hun vaardigheden te verbeteren en een bepaald kennisgebied of technologie goed te beheersen. Dan kunnen ze vervolgens verder leren via hun werk. Tenslotte is het van groot belang om geografische concentraties van armoede te verminderen, zodat arme kinderen succesvolle rolmodellen om zich heen zien.”

Is onderwijs wat u betreft hét middel is om de inkomenskloof te dichten?

“Ja, absoluut.” Adviezen voor een volgende Amerikaanse regering heeft hij ook: “Focus op voorschools onderwijs en verbeter de kwaliteit van het onderwijs voor kinderen van arme en arbeidersgezinnen.” Reich noemt met name het K-12 onderwijs, een in Amerika bekend systeem dat eind 1999 is opgezet uit onvrede met het bestaande onderwijs. Het Amerikaanse onderwijs houdt weinig rekening met individuele verschillen van kinderen; van begaafde kinderen tot kinderen met leerachterstanden. K-12 biedt online een-op-een onderwijs aan vanaf de kleuterleeftijd, lespaketten direct gericht op ouders en parttime geïndividualiseerd onderwijs op openbare scholen. Reich stelt daarom een zogenaamde ‘progressieve voucher’ voor onderwijs voor. “Ik ben een voorstander van onderwijsvouchers waarvan de waarde omgekeerd evenredig is aan het gezinsinkomen. Bovendien moeten de belastingmaatregelen voor de inkomstenbelasting verruimd. De eerste $ 20,000 inkomen zou geheel van loonbelasting vrijgesteld moeten worden, terwijl het plafond voor het betalen van inkomstenbelasting opgetrokken dient te worden.”

Deze zaken komen ook aan de orde in zijn nieuwste boek ‘Superkapitalisme’. In Supercapitalism: the Transformation of Business, Democracy, and Everyday Life stelt Reich dat in de periode 1945-1975 het bedrijfsleven, de overheid en arbeid min of meer met elkaar in balans waren. Daarna heeft het bedrijfsleven door de snelle technologische ontwikkelingen en een meer dynamische economie een spurt genomen. Grote bedrijven vechten nu onderling de strijd uit wie welke wetten en regels het gunstigst naar zijn hand kan zetten en de burger staat erbij en kijkt ernaar.

Die onbalans leidt volgens Reich “tot een groeiend conflict tussen kapitalisme en democratie. Een conflict dat wij zelf dagelijks als burger en consument ervaren. Aan de ene kant verafschuwen we kinderarbeid, maar we willen wel een goedkope spijkerbroek. Voor ons als burgers met idealen is dit een lastig conflict. Als we denken dat we bedrijven gewoon als morele wezens kunnen behandelen en tegen ze gaan schreeuwen omdat ze niet maatschappelijk verantwoord genoeg bezig zijn, dan leiden we onze aandacht af van het harde democratische werk dat bestaat uit het maken van wetten en regels die onze echte waarden weerspiegelen,” waarschuwt Reich.

[Met dank aan Roy van Dalm van Socialeinnovatie.nu en de HAN]