Talentwedloop nu ook binnen EU

De eerste vraag die u bij zo’n krachtig statement als ‘Take 5’ krijgt, is natuurlijk: hebben we in Nederland zelf niet voldoende mensen, voldoende talenten ontplooid? Moeten we daar niet eerst in investeren?

Jazeker moeten we dat! En zelfs als we dat voldoende gaan doen, dan nog is de braindrain van het talent naar elders een feit. We zullen de aandacht voor een talentbevorderingsbeleid daarom alleen al moeten blijven doorzetten. We zien zeer goede mensen, jonge onderzoekers gewoon weggekocht worden. Vanuit andere landen trekt men met geld, onderzoeksinvesteringen en aantrekkelijke R&D- omgevingen ook aan het toptalent in ons land.

Nog heel onlangs zag ik hoe een jonge milieutopper naar Barcelona overstapte om die reden. Dit signaal zegt nog iets belangrijks en nieuws: de talentwedloop is nu ook direct binnen de EU gaande, tussen de Europese partners. Dat was voorheen niet zo aan de orde, maar op dit terrein is ook de samenwerking binnen de Unie veranderd.

De effecten daarvan zijn ingrijpend. Landen die hier niet alert zijn ondervinden die, en dat in toenemende mate. Polen is een voorbeeld daarvan. Dat verliest zijn beste mensen en masse aan de rest van de EU. Dramatisch is de situatie van Italië bij voorbeeld. Daar is sprake van een complete uitverkoop van de vooraanstaande wetenschap en mensen. Voor de jonge talenten daar is dat een ramp en die proberen dan natuurlijk ook een plek te vinden waar zij hun onderzoek op niveau kunnen doen. Om die reden werft Schotland daar met zijn universiteiten en instituten bewust onder jonge onderzoekers. In Italië, nota bene.

Zouden we hier niet Europees een talentenbeleid voor moeten ontwikkelen, op de wereld gericht, in plaats van elkaar binnen de EU de mensen af te pakken?

Ja, maar vooral een samenhang tussen nationaal en Europees beleid. Wat we Europees echt samen en krachtig moeten doen is ervoor zorgen dat de heel goede mensen in de EU terecht kunnen en dat de heel goede die bij ons vandaan gingen hier weer graag terug gaan komen. Nationaal is het onze uitdaging het zo te organiseren dat we die mensen die naar de EU willen gaan komen hier, bij ons krijgen. Dat ze zeggen: ik wil naar Europa, want dan kan ik in Nederland onderzoek doen.

We moeten beseffen dat het beeld en imago van de kansen voor jonge talenten voortdurend verschuift. Dat van nu is echt niet meer dat van 10 jaar geleden en dat geldt wereldwijd. Waar we dus aan moeten werken is dat Nederland the place to be wordt. En dat kan ook als je de kwaliteit ziet die wij kunnen bieden aan talenten op vele terreinen.

De buitenlandse onderzoekers op uw seminar over Take 5 waren snoeihard over de behandeling die zij moeten ondergaan in ons land. Zich bij de politie melden voor stempels, geen volwaardig burgerschap of zelfs een auto kunnen kopen. Dat was toch geregeld met de kennismigrantenregeling? Moet minister Vogelaar hier niet stante pede iets concreets doen?

Er is met de kennismigrantenregeling een belangrijke stap gezet, het Innovatieplatform heeft echt geholpen in dat opzicht. Maar er is nog een slag te maken, dat blijkt uit die signalen uit de praktijk heel duidelijk. Niet alleen in Nederland speelt dit: kijk eens hoe Merkel dit oppakte! Duitsland liep hier zeer achter en daar heeft de Kanzlerin een forse slag gemaakt.

Het is voor iedereen duidelijk dat hier iets moet gebeuren, want de feitelijke werking van de kennismigrantenregeling is negatief geëvalueerd. Er zit bijvoorbeeld een inkomenseis in die veel te zwaar is als je studenten in Nederland wilt laten meedoen in R&D- projecten. Ze komen gewoon niet binnen, terwijl de regeling nou niet bedoeld was om zulke jonge onderzoekers vooral af te schrikken van Nederland.

Het IP heeft wel geholpen, men beseft daar het belang en pakt dit opnieuw op. Het thema is ook meer dan een punt van een specifieke sector in de samenleving. Er wordt kabinetsbreed aandacht aan gegeven, het raakt de portefeuille van minister Vogelaar, maar ook de ministers Hirsch Ballin en Verhagen. We moeten hier samen die grote slag gaan maken, dat is voor ons land van groot belang.

In Take 5 legt u veel nadruk op het belang van een betere monitoring van de talenten. Dat klonk toch wel erg ambtelijk: u wilt een hoop gegevens gaan verzamelen terwijl er verder  voorlopig weinig gebeurt, leek het mij bijna.

Oh, nee. We weten dat de data over hoe jonge talenten feitelijk hun loopbanen wereldwijd invullen vaak dun zijn. Concreet zijn de gegevens vol gaten. Die migratiestromen zijn enorm, maar hoe gaan ze nu echt? Hoe komt zo’n toptalent-loopbaan nu echt tot stand?

Daarom praten we met de jonge onderzoekers, die als experts uit Nederland elders voor onderzoek doen. Onder hen hebben we een belangrijke doelgroep: de jonge postdocs, zo tussen de 30 en 35 jaar oud. Die zijn voor Nederland heel erg interessant. Ze hebben wereldwijd bij topinstellingen ervaring opgedaan, maar hebben in de USA bijvoorbeeld nog niet tenure. Nog geen positie of status verworven, waardoor ze de komende 15-20 jaar daar hun leven en werk op zullen gaan bouwen. Velen van hen hebben ook nog geen zware sociale verplichtingen opgebouwd daar.

Weet u wat we zouden kunnen en moeten doen? Die moet je kopen. Met zo’n 5 tot € 10 miljoen per topper kun je velen van hen in Nederland hun talent en ervaring laten uitbouwen. Het klinkt misschien wat raar als ik dat zo zeg, maar het is net als met ander groot talent, zoals in het voetbal. Ze zoeken een omgeving en de middelen om dat talent optimaal te ontplooien.

U zegt eigenlijk: analoog aan allerlei sporten kun je voor € 500 miljoen zo’n 100 van de meest briljante jonge mensen in ons land een toekomst geven en de knowhow en de mensen die aan hun talent en hun onderzoekswerk verbonden zijn naar Nederland trekken?

Jazeker! Je bent een kenniseconomie of je bent dat niet.