Tolerantie steeds meer Europese waarde

In het kader van dit project zijn er in 1999 door 33 Europese universiteiten burgers ondervraagd. Dat onderzoek bouwde voort op eerdere onderzoeken in 1981 en 1990 en de volgende ronde staat op het programma voor 2008.

Uit de enorme hoeveelheid data die uit dit onderzoek naar voren komen, blijkt volgens De Graaf één grote trend, namelijk een ontwikkeling naar minder traditionele waarden als gevolg van economische modernisering. Hij zet de aard van deze trend uiteen in zijn rede Waarden die ertoe doen.

Technologische en economische vooruitgang brengen een vergaande rationalisering met zich mee. Daarmee komt een verschuiving van waarden tot stand, van traditioneel naar modern. Een belangrijk element van deze verschuiving is dat individuen steeds meer vrijheid krijgen om hun eigen leven in te richten. Individualisme gaat samen met tolerantie, omdat je een ander de keuzevrijheid niet kunt ontzeggen die je voor jezelf wel vraagt. Die tolerantie is er volgens De Graaf op veel terreinen, maar zij wordt vooral zichtbaar wanneer het gaat om de acceptatie van zaken als abortus, euthanasie, vrijwillige kinderloosheid, echtscheiding en homoseksualiteit. In heel Europa zijn jongere generaties een stuk toleranter dan oudere.

Toch bestaan er nog grote verschillen tussen landen. Als je van het noordwesten van Europa naar het zuidoosten reist, zie je de verdraagzaamheid afnemen. Dat heeft veel te maken met de lagere economische welvaart: financiële zekerheid brengt een behoefte aan meer individuele autonomie met zich mee en leidt tot meer begrip voor de behoefte aan autonomie van anderen. Gezien de blijvende economische groei, vooral in Oost-Europa, is er volgens De Graaf dus alle reden tot optimisme.