Hoe het EIT ontstond

De Europese Commissie heeft in 2005 voorgesteld om een nieuw Europees Technologisch Instituut (EIT) in het leven te roepen wat als een ‘vlaggenschip van kennis’ zou moeten bijdragen aan het concurrentievermogen van de Europese Unie. In het najaar van 2007 werd er in de Raad van Ministers van de Europese Unie een politiek akkoord bereikt over het EIT.

Het instituut wat nu wordt opgericht heeft een totaal andere vorm dan het idee wat de Europese Commissie had in 2005. De vraag waarom de EIT in zijn huidige vorm op de beleidsagenda is gekomen ligt aan dit bacheloronderzoek ten grondslag.

De probleemstelling van dit onderzoek is: Hoe en waarom heeft het Europees Technologisch Instituut de beleidsagenda van de Europese Unie bereikt? Deze vraag heeft betrekking op het proces van agendavorming. Het agendavormingsproces van het EIT wordt onderzocht met behulp van het stromenmodel van Kingdon. Dit model gaat er van uit dat de agenda wordt gevormd door de koppeling van stromen van problemen, politieke gebeurtenissen en beleidsalternatieven. Deze koppelingen worden beleidsvensters genoemd en worden geopend door beleidsentrepreneurs.

In het agendavormingsproces van het EIT zijn er vijf beleidsvensters te onderscheiden welke hebben geleid tot het bereiken van de beleidsagenda van de Europese Unie. Het eerste beleidsvenster is geopend door de bedenker van het EIT, de president van de Europese Commissie Barroso, wanneer hij in 2005 enkele regeringsleiders en staatshoofden opbelt om hen enthousiast te maken over zijn EIT-plannen. In dit beleidsvenster koppelt Barroso het probleem ‘gebrek aan concurrentievermogen’ aan de wens om een politiek ‘paradepaardje’ van de Europese Commissie te creëren.

Het tweede beleidsvenster wordt geopend door de Europese Commissie wanneer zij in een communiqué voorstelt om het probleem ‘gebrek aan concurrentievermogen’ aan te pakken met het beleidsalternatief ‘een fysiek technologisch instituut’. De lobby van lidstaten van de Europese Unie, universiteiten en bedrijven opent vervolgens een derde beleidsvenster waarin het probleem ‘gebrek aan concurrentievermogen’ wordt gekoppeld aan een tweede beleidsalternatief ‘een netwerk van autonome kennis- en innovatiegemeenschappen’.

Het Duitse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie is een politieke gebeurtenis waarbij het EIT wordt gekoppeld aan de problematiek van de klimaatverandering. Dit vierde beleidsvenster is een belangrijk moment geweest voor de steun voor het EIT. De Duitse bondskanselier Merkel is tenslotte verantwoordelijk voor het openen van het vijfde beleidsvenster wanneer zij een belangrijke politieke compromis bereikt door het EIT te starten in een aanvangsfase met een beperkter budget.

Sebastiaan den Bak, The Flagship Sets Sail. An analysis of the agenda setting process of the European Institute of Technology