ScienceGuide staat voor verdieping. Dit is het platform waar de actualiteit en achtergrond elkaar ontmoeten op een inhoudelijke en doordachte wijze. Onder het uitklapteken vind je dus een toelichting, geheugensteun of voetnoot die de redactie of de auteur toevoegt. Dit doen wij om ervoor te zorgen dat wij in onze artikelen grondig en gedetailleerd in kunnen gaan op belangrijke details, zonder de lezer kwijt te raken.
1672: meer dan miljoen pamfletten
Nieuws |
de redactie
18 november 2008 | Nooit was de stem van politiek verontwaardigde burgers luider en duidelijker dan tijdens de zomer en herfst van het Rampjaar 1672. De LPF was er niks bij.
Johan en Cornelis de Witt werden uiteen gereten en hun lijken in delen verhandeld. Waren de pamfletten van die tijd overheidspropaganda, bedoeld om ‘het volk’ op te hitsen? Michel Reinders ontdekte dat veel burgers zelf pamfletten schreven, want hun stem was niet alleen in bloed gedrenkt maar ook in inkt.
De Republiek werd overspoeld met meer dan een miljoen van deze populaire politieke publicaties tijdens het Rampjaar. Dit was ongeëvenaard in de vroegmoderne tijd, waar tijdgenoten zich evenzeer over hebben verbaasd als historici achteraf. “Het regende dagelijks pamfletten in het land,” klaagde een anonieme auteur.
Niet alleen werden pamfletten in grote aantallen gekocht, gelezen en bediscussieerd door duizenden inwoners van de vele steden in de Republiek, deze burgers schreven en publiceerden zelf ook een groot aantal pamfletten. In plaats van ‘ophitsen van boven’ was er sprake van wederzijdse beïnvloeding. In het algemeen werkte propaganda tijdens het Rampjaar enkel als het aansloot bij ideeën die al leefden in grote delen van de samenleving.
Dit wil natuurlijk niet zeggen dat er helemaal geen sprake was van beïnvloeding door middel van populaire politieke publicaties. Pamfletschrijvers probeerden aan te sluiten bij de gedeelde opinies in de samenleving, maar zij probeerden natuurlijk ook deze ideeën met hun publicaties te veranderen. De publieke opinie die voortvloeide uit de wederkerige beïnvloeding van gedrukte propaganda en de (geanticipeerde) receptie van deze publicaties door een anoniem publiek bleek de grote innovatie van het Rampjaar 1672: voor het eerst beschreven burgers uit verschillende steden en provincies zichzelf als één politieke actor.
Dit zette de deur open voor de grote politieke revolutionaire bewegingen van de achttiende eeuw. De Nederlandse politieke cultuur in de zeventiende en achttiende eeuw zoals die nu is verondersteld (elitair, geen politieke participatie door burgers, regentenmentaliteit, lokaal georiënteerd) is aldus toe aan een ingrijpende herziening. Reinders’ Rotterdams proefschrift Printed Pandemonium is een eerste aanzet tot het herschrijven van deze belangrijke periode in de Nederlandse geschiedenis.
